Т1л

м а в е н д е р 1

месе hook-nosed (мацгаз м^рынды); dis- барл^1 к комбинацияны TcpicKC шыгарады. Дэл
осындай грамматикалык логика ^ксас к^рылымдарда да кepiнiс табады:

disadvantaged

(ыцгайсыз жагдайда калдырылган), disaffected (карсы койылган), disillusioned (елестен

арылган),

disjointed (аж^хратылган) жэне dispossessed (меншiгiнен айырылган).

^азip-

дiн eзiнде бiзде uninterested деген сез бар болгандыктан, тiлге зерек кызыгушылардан
disinterested деген сездi урлап,

бул ек1

сездiн магынасын бip

сезге

сыйдыра

отырып,

оларды одан айырудыц кажетi жок шыгар; бул да сейлеудi негурлым аспандатып кер-
сетуге

деген

умтылыс

бол^хп

шыкпай

ма?

Маган fortuitous

(кездейсок)

(стандартты

емес колданыс - бакытты) жэне param eter (техникал^хк сипаттама) (казipгi кездегi не­
гурлым кец тараган диапазон магынасы)...

uninterested туралы айтпацыздар.

Токтай

турыцыз,

профессор.

Disinterested

сезiнiн

бастапкы

магынасы

X V III

га-

сырда

колданылган

дэл

сол

магынасында,

о л .........uninterested

болган

екен.

Бул

да

грамматикалык магынага ие.

«Бip нэрсемен айнал^хсушы» деген магынаны бiлдipетiн

жэне to interest (кызыктыру) етiстiгiмен туыстас interested деген сын есiмi (мYдделiлiк)
дегендi

бiлдipетiн interest зат есiмiне

караганда,

едэуip кец тараган.

Сондыктан dis -

сезалды шылауы бул сын есiмдi теpiске шыгарушы pетiнде багалануы мумк1н. Мыса-
л^1 , discourteous (тэpбиесiз), dishonest (шыншыл емес), disloyal (адал емес), discreputable

(сенуге болмайтын) жэне оган параллель dissatisfied (канагаттанбаган) жэне distrusted

(сенiм бiлдipiлмейтiн адам) деген сездер сиякты. Бipак бул утымдылыктыц iске каты-

сы жок.

Тiл компонентiнiц эркайсысы уакыт ете

езгеpiске ушырайды жэне кез келген

уакытта

тiлдегi

кептеген

сез

жойылуы

мумк1н.

Бipак

адамныц

акыл-ойы

уакыт

ете

езгеpмейтiндiктен,

тiл байлыгы

эркашан

тол^1 гып отырады.

Бiздiц бipiмiз

сез

колда-

ныска байланысты куцк1лдей бастаган сэтте, оган Сэмьюэл Джонсонныц

17 5 5 ж^хлгы

«Сездiгiнде»

жазылган кipiспедегi

сездеpдi

- сол кездiц иеpемишiлеpiне

катысты пi-

кipдi окып беру кажет:

Менiц сездiгiмнiц курылымы жаксы деп сендipген адамдар сездiкке

бiздiц

тiлiмiздiц

ахуал^хн

тipкеп

отыруды,

сондай-ак

онда

уакыттык

жэне

кездейсок

жасауга

мэжбур

болган

езгеpiстеpге

нукте

коюды талап

етуде.

Осыган

байла­

нысты ерекше кумарл^хк танытканымды мойындаймын, ал ендi казip ешкандай
дурыс акылмен де, тэж1рибемен де актай алмайтын болжанган нэтижелеpдi ма-
кулдаганым Yшiн корка бастадым.

Адамдардыц белгiлi бip уакыт шегiнде бipi-

нен кейiн бipi картаятынын жэне кайтыс болатынын кергенде, емipдi мыц ж^1 л-
га узартуга кепiл болар эликсирге куле караймыз.

Бipак дэл осындай негiздеме

бойынша

сездеpi

мен

сейлемдеpiн

езгеpiстеpден

сактап калган халык деп,

бip

мысал келтipе алмайтын, ез сездiгiн барлык тiлдi камтиды жэне оны бYлiну мен
жойылудан сактайды,

дYниенi

езгерту,

бар

элемдi акылсыздык пен менмендiк-

тен, кырсыктык пен кул^1 к-сумдыктан тазарту ез билiгiнде деп бiлетiн лексико-
графка да куле карауга болады.

Дегенмен осындай умгг аркалаган галымдар

ез

тiлдеpiн коргауды, ондагы «кашкындарды» устауды жэне келiмсектеpдiц кысы-
мын тойтаруды ез мiндетi pетiнде кетеpiп алды;

алайда олардыц эpекеттеpi зая

кетуде: дыбыстар зацдылыктармен шектеуге тым элсiз эpi езгеpмелi, ал мумк1н-
дiктеpiнiц кYшiн бiлмей, астам сейлеп, буындарды шынж^хрмен бутаулауды жен
керген эpекеттеpi желдi камшылауга умтылу секiлдi.

336