инфинитивтердi

белуден

то^тат^анын

мойындаймын).

Бэлкiм,

мацыздысы

мына дэ-

йек шыгар: прескриптивтi ережелер психологиялык тургыдан табиги болмаганды^тан,
оларды «дурыс»

бiлiм алуга мYмкiндiк берiлген адам гана катан тYPде устана алады,

ондай жагдайда бул ережелер элитаны карапайымдардан белiп туратын шибболеттер
ретiнде кызмет етедi.

Шибболет (иврит тiлiнде «агын») туж^хрымдамасы Библиядан шыгады:

Галаадитяндар

Иордан

аркыл^ 1

ететiн

еткелдi

ефремляндардан

тартып

алды, сол кезде тiрi калган ефремляндардын бiрi:

«Маган етуге мYмкiндiк берi-

Hi3», деген кезде Галаад тургындары оган:

Сен ефремляндык емессiн бе? - деп

сурайды.

Ол оган:

«жок» деп жауап бердi.

Олар оган:

«Шибболет деп айт» де-

генде, ол «сибболет» дедi. Онын баскаша айтуы мYмкiн емес едi.

Сол кезде оны

устап, Иордан езенiнiн еткелi тусында тYЙреп елтiрген.

Сол уакытта кырык ек1

мын ефремляндык каза тапкан.

(Соттар к1табы,

12 :

5-6 )

0ткен гасырда

К^урама Штаттардагы прескриптивтi грамматика нарыгы осындай

кауiппен

бетпе-бет

келдi.

Елдегi

адамдар

агылшын

тiлiнiн

диалектiсiмен

сейлейдi,

олардын кейбiр ерекшелiктерi ертеагылшын кезенiнде пайда болган; Х.Л.Менкен бул
диалектiнi Америка тiлi деп атады.

Бул тiл емiршен болмады,

Yкiметтiк курылымдар

мен бiлiм берудiн стандартты тiлi бола алмады, мектеп багдарламаларында оны «грам-
матикал^1 к» тургыдан укыпсыз, дурыс емес сейлеу тiлi ретiнде санага сiндiруге кеп уа-
кыт кеттi. Барлыгымызга таныс мысалдар мынадай: ask a question, workin'),

ain't, I do n’t

see no birds, he do n’t,

them boys, we w a s жэне еткен шактын тулгалары: drug, seen, clumb,

drownded жэне

growed.

Бiлiмiн

аяктай

алмаган

мактаншак

ересектерге

журналдарда

тутастай бiр беттi алып жаткан «С1З О СЫ ¥ Я Т К А Т ЕЛ 1КТ 1 Ж АСАЙ СЫ З БА ?» деген
«айкайлап» турган такырыппен мысалдар тiзiмi берiлiп, тYзету курстарына шакырган
хабарландырулар жарияланды.

Т1Л - И Н С Т И Н К Т

К еп жагдайда тiлдiк

мавендер

стандартты

емес

америкал^хк

агылшын

тiлi

стан­

дартты агылшын тiлiнен жай

езгешеленiп

кана

коймай,

онын аса кYрделi емес

жэне

кисынды екенiн атап айтады.

Бул ретте, олар drag - drug (онын f e e le d жэне gro w e d сиякты стандартка айналган-

дарына) сиякты бурыс етiстiктердiн стандартты емес тулгаларына к1нэ тагу киын еке-
нiн мойындауы тиiс.

Е н акырында, Ричард Ледерер атап еткендей,

«дурыс» агылшын

тiлiнде:

«Бiз казiр speak (сейлеймiз), ал бурын spoke (сейлегенбiз); кейбiр крандар leak

(агып жатыр),

бiрак ешкашан loke емес.

Казiр бiз write (жазамыз),

бiрак,

алдымен,

бiз

wrote

(жазганбыз),

бiз тiлiмiздiн bite

(дэмiн татамыз),

бiрак

ешкашан bote

емес»3.

Бiр

караганда,

мавендерге

жак пен

тYP женiнде

кел1спеу,

олардын Не

d o n ’t жэне

We

was

(Не

doesn’t жэне

We

were

орнына)

екенiн

жэне

оны реттеудiн

кажет

екенiн

дэлелдеу

онай

болар

едi.

Бiрак

стандартты

агылшын

тiлiнде

осыган

уксас

Yдерiстер

бiрнеше

жYЗ ж^1 лдан

берi

жалгасуда.

Ендi етiстiктердiн

жекеше

тYPдегi екiншi жагын

айкын-

дап керсетпейтiнiмiзге ешк1м ренжiмейдi, мысалы: sayest сиякты.

Осы елшемшарттын

3

loke

жэне bote тулгаларын тутастай алганда

spoke

жэне wrote

тулгаларына уксас тYрде колдануга болар

ед1,

б1рак соган карамастан, leak жэне bite етiстiктерiнiн еткен шагынын; тулгалары баска -

Аудармашыныц

ескертпес1.

311