Т1Л - ИНСТИНКТ

есiмдердiн apTYpiH колданатын жагдайлар кездеседi. Олардыц 6ipi на^ты зат есiмдердi
колдана алатын

болса,

екiншiлерi

накты

емес,

дерексiз

зат

есiмдердi

колдана

алады.

Бiрi жансыз

заттарды

бiлдiретiн

зат

есiмдердi,

ал

ендi

6ipi

жанды

заттардыц

атаула-

рын колданып, жансыз заттарды колданганына байланысты киындыктарга тап болады.
0лдек1мдер жануарлар мен кeгeнiстердi атай алады,

бiрак дененiн бeлiктерiн немесе

тамактыц, киiмнiн тYрлерiн, кeлiк куралдарын жэне жиhаз аттарын атай алмайды. Жа-
нуарларды бейнелейтiн сездердерден баска, барлык зат есiмдi колдана алатын наукас-
тар; Yй iшiндегi заттарды айта алмайтын наукастар; тYCтердi айта алмайтын наукастар;
ез есiмдерiне байланысты «мэселесi» бар наукастар байкалады. Бiр наукас алма неме­
се

шабдал^! деп айта алганмен,

баска жемiс-жидектер мен кегенiстердi айта алмады,

бiрак ол абаканы3 немесе сфинкстi атай алады. Психолог Эдгар Цуриф эрбiр синдромга
кызык атау коятын неврологтардыц эдеттерiн калж^1 цга тiреп, бананга аномия немесе
«бананомия» деп атауды усынды.

Бул мида ауылшаруашылыгы белiмi бар дегендi бiлдiре ме? Бурын-сонды мундай

аныкталмаган флексияларга, iздерге, фонологияга т.с.с. жауапты орталыктар аныктал-
маган. Менталды функцияларды мидын сол немесе баска белiгiне бекiтiп кою табыска
жетк1зген емес. Миларынын сол бiр бiрдей аумагы закымданган, бiрак бузылыс тYрле-
рi эртYрлi

ек1 наукасты немесе

бузылыстары бiрдей,

бiрак

эртYрлi аумактары закым­

данган наукастарды жиi кездестiруге

болады.

Кейде

жануарларды атай алмау

сиякты

шектеулi бузыл^хстар

мидын тозуынан немесе баска соккы тигеннен тутас мидын за-

кымдануынын салдары болуы мYмкiн.

Вернике

аумагы

закымданган

наукастардын

10% -ы

Брок

афазиясына

уксас,

ал

Брок

аумагы

закымданган

наукас

Верник

аумагына

уксас

афазиядан

зардап

шегуi

мYмкiн.

Тiлдiн

эртYрлi

белiктерiне

жауапты

аймактар

белгiленген

мидын

атласын

жасау

неге соншалык киын? Бiр гылыми мектептiн теориясына сэйкес ондай нэрсе жок, ми -
ет кесегi. Сезiну мен козгал^хсты коспаганда, менталды YДерiс - нейрондар белсендiлi-
гiнiн модел1, олар голограмма секiлдi мидын барл^хк жерiнде шашырап жатыр. Бiрак ет
кесегi деген теориянын миы закымданган,

езiндiк айрыкша мэселесi бар адамдармен

Yндесуi ек1талай жэне бул теория сонгы онж^хлдыкта «мидын айналасымен байланыс-
та^>

еск1ре

бастады.

Эр

ай

сайын

жанарып,

жетiлiп

жаткан

аспаптарды

пайдаланып,

нейробиологтер

бурынгы

еск1

окулыктарда

«ми

кабыгынын

ассоциатив

аумактары»

деп аталган

кен келемдi аумактарды ми картасына салуда жэне

ез

функциялары

бар,

материалды ендеу тyрiндегi ондаган жана ми аумактарын сызып белгiлеуде. Мысалы,
нысандардын кал^хптарына маманданган керу аймагы; кенiстiктi жоспарлау; тYс; 3 ел-
шемге улгайтып керу; карапайым козгал^хс жэне кYPделi козгалыс.

Бiзге белгiлiсi - мида атаушы топтарга жэне елшеушi тарамдар сиякты ерекшелiгi

бар Yдерiстерге жауапты аумактар болуы мYмкiн;

бiздiн миды зерттеудегi эдiстерiмiз-

дiн

карапайым

болганы

соншалык

-

оларды

аныктай

алмайтын

сияктымыз.

Бул

ау­

мактар мидын негiзгi тiлдiк аймактарында шашырап жаткан буршактар немесе дактар
немесе

жолактар

тYрiнде

керiнуi

мумк1н.

Бул

саяси

кул^1к

Yшiн

бурмаланган,

шега-

ралары бар

сайлау

белiмшелерiне уксас

кате

нысандар шырмауыгы сиякты керiнедi.

^айсыбiр

адамдарда

мидын

бул аумактары

мидын

эртYрлi

кыртысында жэне

кырла-

рында сыгылысып немесе узынынан созылып жататын шыгар (булай орналасу тэртiбi
езiмiз жаксы зерттеген мидын

аумактарында,

мысалы,

керу жYЙесiнде

болады).

Егер

3 Абака - уст^1нн^1н Yстiнгi жагынын; жогаргы бел1г1 - Редактордыц ескертпес1.

261