С е й л е п

т у г а н

н э р е с т е н 1 ц

ж у м а к т ы

с и п а т т а у ы

Б^л жолы Тарантода (Италия)

болган

корсикалык керемет

1989

ж^1 лдыц

3 1

каза-

нында,

«Sun^>

(екiншi

шик1зат

ецдеуге

эуестенушi)

газетi

«С 0И Л Е Й Т 1Н

Н Э РЕ С Т Е:

Ж ¥ М А ^ Т А Г Ы

0 М 1Р

ТУРАЛ Ы

Э Ц П М Е »

деген

такырыппен

макала

жариялаганда

кайталанды:

Баланыц

сездерi реинкарнацияныц

бар

екенiн дэлелдейдi».

Осы тектес

жаца-

лык

19 90 ж^1 лы 29

мамырда « Н Э Р Е С Т Е

С 0 Й Л Е П

К Е Т 1П :

М Е Н - Н А ТА Л И ВУД -

П 1Н 1 Д Е Г Е Н »

деп

жарияланган.

Содан

кейiн

19 9 2

жылы

29

кыркуйекте

бiрiнш i

макалада

айтылган

сездер

колданылып,

кереметтiн

екiнш i

рет

кайталанганы

же-

нiнде

хабарланды.

А л

19 9 3

жылы

8

маусымда:

« Д Y Н И Е Г Е

Ж А Ц А

К Е Л Г Е Н

Е К 1

Б А С Т Ы

Б А Л А

-

Р ЕИ Н К А Р Н А Ц И Я Н Ы Ц

Д Э Л Е Л 1.

Б 1Р

Б А С Ы

А Г Ы Л Ш Ы Н Ш А ,

Е К 1Н Ш 1

Б А С Ы

-

К 0 Н Е

ЛА ТЫ Н

Т 1Л 1Н Д Е

С 0 Й Л Е Й Д 1»

-

деген

елец

еткiзерлiк

такырып пайда болды.

Нелiктен Наоми окигасы сиякты жайттар акикат емес,

ойдан шыгарылган? Бала-

лардыц

кебi бiр

жаска дейiн сейлемейдi,

бiр жарым жаска дейiн

сездердi дурыс

тiр-

кестiре алмайды жэне ек1-уш жаска дейiн грамматикалык дурыс сейлемдер курастыра
алмайды. Бул шакта кандай Yдерiстер болады жэне оныц нелiктен соншалык созылып
кеткенiн ойлаудыц кажетi

бар ма? Немесе у ш жасар баланыц жердi сипаттау

кабiлетi

жаца туган нэрестенiц кектi сипаттау кабiлетiндей ме?

Барлык бала емiрге

тiлдiк машыкпен келедi.

Бiз муны сэбилердiц

алдында шар-

шаганга дейiн сигнал пайда болып, содан кейiн сигналды ауыстыру тэжiрибесi (3-та-
рауда сипатталган)

аркылы бiлемiз.

Егер сэби сол кезде

ыкылас танытса,

онда оныц

сигналдарды

бiр-бiрiнен

аж^хратуга

кабiлеттi

екенi

ацгарылады.

Эдетте

кезге

кара­

ганда

кулак

козгалмайды,

психолингвистер

Питер

Эймас

пен

Питер

Джусчик

бiр

айлык

сэбидi

не

кызыктыратынын

аныктаудыц

баска тэсiлiн

ойлап

тапкан.

Резецке

емiзiк iшiне

бала сорганда жазба шыгатын,

магнитофонга косылган сендiргiш орна-

тылган.

Yлбiрден

бiр

сазды

ba-ba-ba...

деген

дыбыс

шыгып

турганда,

балалар

баяу

сорып, жалыкканын байкаткан. Алайда буындар ауысып, р а -р а -р а ^

дегенде, балалар

баска да буын дыбыстарын есту Yшiн каркынды еме

бастаган.

Олар буындарды жай

гана таза дыбыстык децгейде тындаган жок, алтыншы сезiм - инстинкт аркылы сей-
ленiстi кабылдаган: Ьа буыны ра-дан каншалык ерекше болса, соншалык акустикалык
ерекшелiкке ие. Алайда ересектер екеуiн де бiр Ьа ретiнде кабылдайтын. Е кi Ьа буыны
балалардыц

кызыгушылыгын

тудырмаган.

Олар

буында

естiген

дыбысты

Ь

сиякты

фонема ретiнде кабылдайтын болу

керек.

Балалар да ересектер секiлдi

кыска дыбыс

кездессе, дыбыстыц сол бiр Yзiгiн Ь

ретiнде кабылдайды,

егер узын буында кездессе,

w ретiнде кабылдайды.

Сэбилер Yлкендердiц сейленiсiн естiп Yйренбейдi, олар мундай дагдыга туганынан

ие.

Испан

нэрестелерi

мен

кикуйу

халкыныц

балалары

испан

жэне

кикуйу

тiлiнде

колданылмайтын,

тiптi ата-аналары1

2

аж^храта

алмайтын

агылшынныц Ьа мен ра-сын

аж^1ратады. Агылшын тiлiн мецгерiп жаткан алты айга дейiнгi сэбилер чех, хинди жэне
инслекампксе

(америкалык

Yндiс

халкыныц

бiрiнiц

тiлi)

тiлдерiнде

колданылатын

фонемаларды

аж^хратады,

алайда

агылшын

тiлiнде

сейлейтiн

улкендер

бес

жуз

рет

колданган

эрекетiне

жэне

университет

дэрiсханаларында

бiр

ж^1 л

бойы

окыган

эдiстемелiк жYЙелi сабактарына карамастан булай жасай алмайды.

Ересектер кулагы

1

В уд Нат али (шын ес1м1 Наташа

Гурдина) (1938-1981) - америкалык киноактриса, «Вестсайд тарихы»

(1961), «Улкен жарыстар» (1965) т.б. фильмдерге тускен - Редактордыц ескертпес1.

2 Испан т1л1н1ц Ь дыбысы агылшын т1л1н1ц Ь-сынан гер1 w-ге уксас.

Агылшын т1л1н1ц р дыбысы испан

тiлiне караганда к^1рылмен дыбысталады -Аудармашыныц ескертпес1.
220