С е з д е р ,

с е з д е р ,

с е з д е р

сезд1

колданганда,

бала

жец1л

эр1

б^рыс

жолмен

журмейд1,

оны

синоним

рет1нде

де

кабылдамайды.

М^ныц орнына,

бала оган баска ^гым 1здеп керед1.

Мысалы,

Маркман

балага

ек1

калайы кыскыш

керсетсе

жэне

олард^х

биф

деп

атаса,

бала

биф

сез1н

орта

денгейл1

нысандарга

бей1м1н

керсет1п,

жалпы,

к^гскыш

деп

тус1нд1ред1.

Сондыктан

баладан «тагы бифтер» с^раганда, бала ек1 пластикалык кыск^1 шты тандайды.

Алайда

егер

балага

калайы

саптыаякты

керсетсе

жэне

оны

биф

деп

атаса,

бала

бифтi саптыаяк деп тус1нд1рмейд1,

себеб1 балалардын кеб1 саптыаяк сез1 саптыаякты

б1лд1рет1н1н сол кезд1н

ез1нде-ак

ангарады.

Синонимдерд1 жек кере

отырып,

балалар

биф

тагы

да

б1р

нэрсен1

б1лд1ред1

жэне

саптыаяк

жасалган

материал

ен

жен1л

колжет1мд1

деп

болжайды.

Балалардан

тагы

бифтерд1

сураганда,

олар

калайы

касык

немесе

калайы

кыскыштарды

тандайды.

Баска

да

карапайым

зерттеулерд1н

кеб1

балалардын эртурл1 сез турлер1н1н дурыс магыналарын накты тандайтынын керсетг1.
Балалар

к1шкене

болса да,

синтаксиспен

таныс

бола

бастаганнан-ак

оларды

эртурл1

магына

турлер1н

сурыптау

уш1н

пайдалануга

каб1летг1

болады.

Мысалы,

психолог

Роджер

Браун

балаларга

табактагы

к1шкентай

текшелер

жиынтыгын

араластырып

турган кол салынган суретт1 керсетед1.

Балалардан:

Can you see any sib

bing?

(Сендер

араластыру

эрекет1н

кер1п

турсындар

ма?)

деп

сураганда,

балалар

колды

керсеткен.

Енд1

олардан:

Can you

see

a

sib

(Сендер араластырушыны

кер1п турсындар

ма?)

деп

сураганда, олар табакты керсеткен. А л Can you see any sib (Сендер араласып жатканды
кер1п

турсындар

ма?)

деп

сураганда,

табак

1ш1ндег1н1

керсеткен.

Баска

тэж1рибелер

балалардын кай сезд1н кай сейлем курыл^хмына сэйкес келет1н1н жэне олардын кандай
угымдар мен турлерге жататынын тус1нет1н касиеттер1н аныктауга мумк1нд1к берд1.

Сонымен,

атауда

не

бар?

Кер1п

отырганымыздай,

жауабы

-

кеп.

Морфология

тургысынан,

атау

-

эртурл1

ережелер

аркылы

жинакталган,

эртурл1

жагдайда

занды

куш1

бар

курдел1

уйымдаскан

курылым.

А л

листема

тургысынан,

атау

-

улкендер

санасы

мен

коршаган

элем

курыл^хмы

аркылы

тез

игер1лет1н

мындаган

ез1

тектес

символдын б1р1.

132