Артикуляциялык, фонетика

1 9 9

Дауысты дыбыстар

Дауыссыз дыбыстар екпеден шыккан ауаньщ ауыз не мурын аркылы ет-

кенде

ксдсрпгс

ушырауы

аркылы

жасалады.

Дауысты

дыбыстьщ

сапасы

ауа

еткендеп

дыбыс

шыгарушы

мушслсрдщ

niniiHiHe

байланысты.

Тш-

дщ opTypai

6 eaiKTepi ауыз куысында темен не жогары орналасуы

мумюн:

сршдср

алшак

немесе

буртиган болуы

жэне

жумсак тацдай

кетерщю

не

темен туруы мумюн.

Дауысты

дыбыстар

жогары

екшнде

шыгады,

дауысты

дыбыс

аркылы

айгайлап

немесе

эндете

аласыз.

Дауысты

дыбыстар

жалгыз

тура

алады,

олар дауыссыз дыбыстьщ алдында немесе олардан кешн шыга алады.

Ci3

beat

[bit],

bit [bit] жэне boot [but]

сездерш деп дауысты дыбысты алгашкы

[b]

немесе

соцгы

[t]

дыбыстарынсыз

айта

аласыз,

6 iрак

[Ь]

жэне

[t]

дыбыстарын дауысты дыбыссыз айта алмайсыз.

Tin

мамандары

дауысты

дыбыстарды

акустикальщ немесе

электронды

турде сипаттай алады. Бул такырыпты

11-тарауда талдаймыз. Бул тарауда

дауысты дыбыстардьщ артикуляцияльщ касисттсрш талдаймыз.

[d] дыбы-

сы тшдщ ушын альвеолярлы жиекке типзу аркылы жасалады деген ссюл-
дк

[i] дыбысы тшдщ тандай бойымен козгалуы аркылы жасалады деп ай-

тамыз.

[Ь] дыбысы сршдсрдщ 6ipiryi аркылы жасалады;

[аг]

(cat с е з в д е п

дауысты дыбыс) дыбысы шыгарылганда тш ауыз куысында темен орнала-
сады, тшдщ ушы алдыцгы ыстердщ артында орналасады.

Егер б1реудщ сейлеп жаткан кездеп т ш н щ рентгенограммалык бсйнссн

не

карасаныз, ылд1ц эртурл1 бел 1ктер1шц 6ip уакытта жогары-темен жэне

алга-артка жылжып жатканын керссзз. Ол козгалыстар дауысты дыбыстыц
жасалуына эсер етедт Дауыстыларды темендег1 3

суракка суйене отырып

жзктсй\нз:

1.
2.

Tin ауыз куысында каншальщты жогары немесе томен орналаскан?
Tin

ауыз

куысыныц кай бел1г1нде

орналаскан:

алдыцгы жагында ма,

арткы жагында ма?
Ерш децгеленген бе, элде созылыцкы ма?

3.

Тшдщ орналасуы

(Бул бел1мде

187-бсттсг1

5.1 -ксстсдсп

дауысты дыбыстардьщ тацбалары-

на ж упнсмп).

5 .4-

суреттег1 жогарыда турган ею диаграмма he

[hi] жэне who

[hu]

сез-

дер1ндег1

[i]

жэне

[и]

дауысты дыбыстары ылд1ц ауыз

куысында жогары

орналасуы

аркылы

жасалатынын

керсетедт

Не

сез1н

айту

кезшде

ылд1ц

алдыцгы o en iri

(ушынан баска) кетершедц who сез1н айту барысында ыл-

д1ц арты

кетср1лсд1.

(Осы

сездердеп дауысты

дыбыстарды

созып айтып,

ылд1ц

кай

o e a iri

кетер1лет1шн

сезшуге

тырысыцыз).

Бул

дыбыстардыц

CKcyi

де жогары дауыстылар, [i] - жогары алдыцгы дауысты, ал [и] - жога­

ры арткы дауысты дыбыс.

5 .4-

суреттеп унпннп днаграммада керсетшгендей, hah

[ha]

сезш дсп

[а]

дыбысын шыгару

барысында тш ауыз

куысында темен орналасады.

(Та-

магыцызды

тексергенде

дэршердщ

«ah»

деп

айтуыцызды

сурауыныц

се-

6e6i осында, ол кезде тш темен орналасады да, тексеруге оцай болады).