М А Қ А Л А Л А Р МЕН ЗЕРТТЕУЛЕР

мен

семиотикалық

ерекшелігіне

қарай

аса

жоғары

деңгейде

биополярлы

бірлік

кұрай

отырып,

басқа

монадамен

(монадалармен)

конвергентті

қатынасқа

түсе

алады.

Алайда

олар

екі

іргелес,

бір-бірімен

байланыстырылмаған

элементтерден

жоғары

денгейлі

бірдей

кұрылымдык

бірлікте

болған

жағдайда

ғана

анағұрлым

жоғары сатылы органикалық бірлікке айналады. Мәселен, оған «беиімделген» құ-

рылымдар

—

антонимиялық тілдерге ие

(мысалы,

«оң —

сол»

принцип

бойынша

бір-біріне қарама-қарсы айналы кұрылымдар) және барынша жоғары деңгейде бір

метатілмен сипатталатын кұрылымдар болып шығады; жалпы айтқанда,

бір-бірі-

мен түиіскенге дегіін «бөлек» болған кұрылымдар бұдан әрі сол немесе басқа сим-
метрияға ие

кұрылымдар ретінде қарастырыла алады.

Сонда,

мысалы,

бір-біріне

тәуелсіз және мүлдем өзара байланысы жоқ тайпалар бірі екіншісін басып алған-
да, симметриялы-асимметриялы түрде ұйымдасқан, иерархия түріндегі әлеуметтік

кұрылым

құруы мүмкін.

Бұған қарама-қарсы қызықты

бір мысал:

моңғолдардың

Русь жеріне үш жүз жыл бойы билік жүргізгеніне қарамастан, бірынғай әлеуметтік

күрылым күрылмады, әскери және мемлекеттік денгейдегі байланыстар (ол байла-
ныстардың белгілі

бір қарым-қатынас

формасының болмауы мүмкін емес) ортақ

семиотикалық механизм қалыптастырмады. Оның себебін қалалық және далалық
мәдениеттердщ үйлесім таппауынан ғана емес, тағы бір қызықты жайттан көруге

болады: татарлардың дінге еркіндік беріп, Русь жеріндегі православиеге қарсылық

білдірмеуі. Бұл —

шіркеу өте маңызды ұйымдастырушылық рөл атқаратын правое-

лавтық орыс мәдениетімен үйлесімсіздік туғызды.

Татарлар христиандарды куда-

лаушы болғанда олар анағұрлым «түсінікті» болып, агиографиялық санаға «тиран»
ретінде

жазылып

қалар

еді.

Бұл

жағдайда

олар:

иұтқа табынушы

Рим

мен

оның

христиан қауымы арасындағы

косбірлік секілді Русьпен қосарлы

бірлестік күрар

еді (христиан-жәбірленуші мен рим шенеунігі

мінез-қүлкы

бір-бірінен алшақ әрі

қарама-қарсы

көзқарас тұрғысынан

бір-біріне

«варварлық»,

«надандық»,

«соқыр

сенім», «озбырлық», «сайтандық» болып көрінгенімен, олардың екеуі де қандай да

бір біртүтас метатіл жүйесінде сипаттала алады; моңғолдар мәдениетінін қытай мә-

дениетімен семиотикалық қатынасқа түсуіне мүмкіндік берген діни бейтараптығы
мен білгір мемлекеттік прагматизмі олардың мәдениетін орыс мәдениетімен мүл-
дем үйлестірмеді. Олардыңөзараконвергенцияларға беиімді-беиімсіздігі тұрғысы-
нан әртүрлі семиотикалықжүйелерді сипаттау өте қызықты болар еді.

Екі

монада

бір-бірімен

байланысқа

түсіп,

бірынғай

семиотикалық

механизм

құрған кезде, олар өзара бейтараптылықтан бірін-бірі толықтырушы, күрылымдық
антонимия күиіне өтеді де, өзіндік ерекшеліктері мен өзара керағарлығын көрсете

бастайды. Симметрия мен асимметрияның басымдығы —

адам ми сыңарлары функ-

циясының

қалыптасушы

симметрия-асимметриясынан

бастап

(бұдан

да

терең

күрылымдық қабаттарда материя күрамындағы сол және оң жақ айналуды айтуға
болар еді) аралас семиотикалық тұтастықты күру зандылығына дейінгі бір процес-
тің екі қыры.

Мәдени ареалдардың пайда болуы,

бір жағынан,

әртүрлі мәдениет-

тер

анағұрлым

күрделі түтастыққа

ене

отырып,

мәдениетаралық қарым-қатынас

механизмін

қалыптастырып,

өз

араларындағы

біртүтастык

белгілерін

күшейтеді.

Алайда екінші жағынан, олардың бір-біріне деген өзара қызығушылығы —

олардың

5 7 0