А Д А М ЖӘНЕ ТАҢБА

кұстар м ен ж әндіктердщ арасы нда қақтығыс

орын алаты н жерде,

бірі түбе-

гейлі

ж ойы лы п,

екінш ілері

толыктай

ж еңіске

ж ететін

кез

еш каш ан

орын

алмаған,

кандай

да

бір

теп е-тен дік

орнап

отырған.

Табиғатта

«жолбарыс-

тар барлы қ ш өпқоректілерді бірін де

калдырмай ж еп

коятын» ж айт мүмкін

емес —

ол ең алдымен биологиялы қ түр ретіндегі ж олбары стардың кажетіне

сай келмейді.

Адамдардың жануарларды жоюы ұдайы тіршілік үшін күрестщ салдарынан

еді деп айта алмаймыз,

ол

көбшесе жануарлардың пиғылы мен

кимылын тү-

сінбеудің салдары. «Жануарлар ойлай алмайды», демек, «оларды түсіну мүмкш
емес», «олар бір-бірін де түсінбейді ж әне үнемі бір-бірімен кыркысып тіршшік

етеді»,

«ең жеңілі —

олардан кұтылу керек» деген пайымдар надандыктын бел-

гісін көрсетіп кана коймай, сонымен қоса өткен ғасырда Африкада, Аустралия
мен Америкада жергілікті адамдарға

карсы

жойкын соғыстар жүргізген коло-

низаторлар

жүгінген

уәж-дәлелдерді де

еске

салады.

Өзгені

түсінбейтін жан

әркашан:

«бұл жерде түсінетін ештеңе жок,

бәрінің көзін жою керек» деп ой-

лауға

беиім

тұрады.

И ә,

адамзат

баласының жануарлар дүниесімен

кактығы-

сында адамның күші басым болғаны анық. Ал ғарыштық катынастарда да осы-
лай бола ма?

Бұл жерде осы сауалға жеңіл-желпі

карайык десек, тәуекел тым

жоғары емес пе? Ал

шынымен де осылай болса, онда түсшудің м әнін ғылыми

тұрғыда зерттеу абстрактылы-академиялық мазмұнмен ғана шектелмейтш кез
де келер.

Дегенмен айналамызға мүкият

карайтын

болсак,

осы сауалдың токтамына

келу үшін ғарыштан конактарды күтудің кажеті ж оқ екеніне көз жеткіземіз. Бі з-

ге беймәлім тілде жазылған кітапты түсінбеу —

таңғаларлық жайт емес. Есесіне

біз өнер туындысын —

ол тым жаңашыл не тым ескі болғандықтан түсінбесек,

катты таңғалып жатамыз

(тшті

біршама ренжиміз де). Л.

Толстой Ш експирді

түсінбеген ж әне ол сонысын мойындауға батылы жеткен.

Бі з мойындамаймыз,

бірак бұл оны түсінетінімізді білдіре ме?

Біз балаларды түсінеміз бе? Ал өзінді

түсіну деген н ені білдіреді? «Түсіну» сөзінің мағынасын анықтап, оны ғылыми
терминге айналдырмайынша, бұл сұрактардын барлығына (оларды шешуге эс­
тетика да, педагогика да, психология да, сондай-ақ карапайым өмірлік тәжіри-
бе де кызыгушылык танытады) жауап беру екіталай.

Сөз

етілген барлық жайттарда біз

қандай да бір коммуникация жүйелері-

мен ж әне солар арқылы белгілі ақпаратты жеткізумен бетпе-бет келдік.

Осы-

лайш а зерттеудің ортақ п ән і бөлініп шығады.

Біз қандай да бір тілде

(эстон,

ағылшын, орыс, чех не кез келген басқа тшде) сөйлесек те,

не сол тілде жаз-

сақ та, көшедегі бағдаршамдардың белгісін байқасақ та, роман оқы сақ та, не
киноф ильм кореек те, ғарыштан сигналдарды аңғарсақ та, не дельфиндердің

тілін

ұғынуға

тырыссақ та

—

қандай да

бір

коммуникациялар

жүйесіне

қо-

сьшып,

оның

көмегімен

берілетін

ақпаратты

ұғынуға

үмтьшамыз.

Ақпарат-

ты

алу,

сақтау,

жеткізу

әрекеттерінсіз

адам

өмірі

—

дүниені танып-білуі де,

11