1 1 -Т А Р А У

MyzaniMmH,

болж амы

(к \т е т т

нэт иж еы) м ен

YMimi.

Окушынын окуына катыс-

ты муFалiм мен окушы карым-катынасынын тагы 6ip

кыры - сонгы бiрнеше жылда

зерттеу

нысанына

айналып

отырган -

муFалiмнiн окушы

жайлы

болжамы.

Теория-

лар мен зерттеулер м:^ал1мнщ окушыга катысты болжамы муFалiмmн эрекетше жэне

окушынын мотивациясы мен окуына тшелей байланысты

болатынын керсетш отыр

(Cooper &

Good,

1983;

Cooper & Tom,

1984;

Dusek,

1985;

Jussim,

Robustelli,

&

Cain,

2009; Rosenthal, 2002).

Болжамды

зерттеуге

деген кызыгушылык

Розенталь

мен Джейкобсоннын зерт-

теулерiнен (1968)

бастау

алады.

Олар

оку жылынын басында бастауыш мектеп оку-

шыларын акыл-ойды бейвербалды тэсш дщ кемегiмен тексеруге арналган тестшеуден

етшзедг

МуFалiмдерге

бул

тест

кай

окушынын

оку

жылы

барысында

Yздiк

шыга-

тынын болжауга кемектеседi деген ту аш ктем е

6ередi.

Зерттеушiлер

мектеп окушы-

ларынын

кез

келген

20%-ын Yздiк

шыгатын

окушылар

деп

керсеткен тiзiмдi

муга-

лiмдерге усынады. МуFалiмдер бул тiзiмнщ жалган екенш 6iлген жок.

Шын мэшнде,

баланын

6iлiмiн

аныктауга

тесы нщ

еш

катысы

жок

едi

жэне

тiзiмдегi

балалардын

да

балл

санымен

еш

байланысы

болмаган.

МуFалiмдер

кунделш п

калпымен

сабак

6ередi,

ал

окушыларды

б£р

семестрден кейiн,

сосын

бiр

жылдан кейiн,

ен сонында

2 жылдан кешн кайта тестiлейдi.

Балалар

бастапкы еш тест кезiнде

озат окушынын

тiзiмi

6ерiлген муFалiмнiн сыныбында

болады.

Ал

сощ ы

тест кезiнде

оларды тiзiм

6ерiлмеген баска муFалiмнiн сыныбына кешiредi.

Бiрiншi

жылы

озат

деп

керсетш ген

окушылар

мен

карапайым

окушылардын

(озат деп танылмаган)

Yлгерiмiнде

6iршама

айырмашылыктар

байкалады.

0сiр есе

бул айырмашылык 6iрiншi жэне екiншi сынып окушылары арасында накты байкал-

ган.

Келесi жылы кiшi сынып окушылары бул мэртебеден айырылган болса, жога-

ры сынып окушылары сол

бетшен таймай,

карапайым окушылардан ок

бойы

алда

болган. Yлгерiмi жогары жэне тем ен окушылармен салыстырганда, Yлгерiмi орташа

окушыларда айырмашылык ке6iрек байкалган. Окуга катысты да осындай нэтижеге

кол жетшзшген.

Жалпы алганда, оку мен акыл-ой тестiнiн кай-кайсысында да озат

деп таны лган окушылар мен карапайым окушылардын арасындагы айырмашылык-

ты н кеп е м е с т т аныкталды.

Розенталь

мен Джейкобсон (1968)

муFалiмдердiн болжамын

езiн-езi

иландыру-

мен тенесттруге

болады деп есептейд^ се6е6i окушылардын жетiстiгi муFалiмдердiн

болжамынын накты керсеткiшi бола алады. Олардын пiкiрiнше, жас балалар муFалiм-

дерiмен ке6iрек араласатындыктан, нэтиже де жогарырак болады.

Ересек окушылар

жана муFалiмге баргандыктан, бурынгыдан жаксы эрекет ете бастайды.

Бул

зерттеудiн

кемшiн

тустары

да

бар:

оны

кеп

зерттеушшер

концептуалдык

жэне эдiстемелiк тургыдан сынаумен 6iрге, оны кайталау Yшiн жасалган талпыныс-
тардын

барлыгы

сэтсiздiкпен

аякталды

(Cooper

&

Good,

1983;

Jussim

et

al.,

2009).

К^алай

болганда

да,

муFалiмнiн

болжамы

деген угым

бар

жэне

онын

окушылардын

нэтижелерiмен байланысты болуы да кYмэнсiз. 0зiн -езi иландыруды бейнелейпн мо-

дельге тушшктеме:

■

Бастапкыда муFалiмдерде кате болжам калыптасады.

■

Олар

осы

болжамнын негiзiнде

ке6iрек Yмiт кутетш окушылар

мен

аса Yмiт

кYтпейтiн окушылармен карым-катынасын тиiсiнше эртYрлi денгейде курады.

■

Акырында, окушылар бул карым-катынасты сезсiз кабылдайтын жагдайга жетуь

не байланысты, бастапкы кате болжам акикатка айналады (Jussim et al., 2009).

506