«Жаңа гуманитарлық білім. Қазақ тіліндегі 100 жаңа оқулық»

жобасы Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті –

Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың бастамасымен

«Рухани жаңғыру» мемлекеттік

бағдарламасы аясында

іске асырылды

SOCIAL

WORK

Contexts

and Practice

FOURTH EDITION

ЖҰМЫС:

контексі мен

практикасы

ТӨРТІНШІ БАСЫЛЫМ

Нұр-Сұлтан 2020

ӘЛЕУМЕТТІК

«Жаңа гуманитарлық білім.

Қазақ тіліндегі 100 жаңа оқулық»

жобасының редакциялық алқасы:

ӘОЖ 316

КБЖ 60.5

К55

Бас редактор Исембердиева А.Б.

Аудармашылар Мизамхан Б.,

филология ғылымдарының

кандидаты, доцент

Ғылыми редактор Әбдікерова Г.,

әлеуметтану ғылымдарының

докторы, профессор

Әдеби редактор және

жауапты шығарушы Сімәділ Қ.

Пікір жазғандар Жолдасова М.,

психология ғылымдары

бойынша философия докторы (PhD)

Молдабекова А.,

әлеуметтану ғылымдары

бойынша философия докторы (PhD)

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық

университетінің әлеуметтану кафедрасында

талқылаудан өтті.

Редакция алқасы:

Төраға Көшербаев Қ.Е.

Төрағаның орынбасары Аймағамбетов А.Қ.

Жауапты хатшы Кенжеханұлы Р.

Редакция алқасының

мүшелері: Жаманбалаева Ш.Е.

Күреңкеева Г.Т.

Қарин Е.Т.

Құлсариева А.Т.

Құрманбайұлы Ш.

Масалимова Ә.Р.

Мұтанов Ғ.М.

Нұрмұратов С.Е.

Нұрышева Г.Ж.

Раев Д.С.

Саңғылбаев О.С.

Сеңгірбай М.Ж.

Сыдықов Е.Б.

Social Work: Contexts and Practice, Fourth Edition was originally published in English in 2017. This

translation is published by arrangement with Oxford University Press. THE PUBLIC FOUNDATION



the origonal work Oxford University Press shall have no liability for any errors, omissions or inaccura-

cies or ambiguities in such translation or for any losses caused by reliance thereon.

Кітапты басуға әзірлеген:

«Ұлттық аударма бюросы»

қоғамдық қоры

К55

Коннолли Мэри, Хармс Луиза, Мэйдмент Джейн

Әлеуметтік жұмыс: контексі мен практикасы – Алматы: «Ұлттық аударма бюросы»

қоғамдық қоры. – 2020. – 384 бет.

ISBN 978-601-7621-15-5

        

«Әлеуметтік жұмыс: контексі мен практикасы» (Social Work: Contexts and Practice)

-



-



-



-



-



         -



ӘОЖ 316

КБЖ 60.5

...Біздің мақсатымыз айқын, бағытымыз белгілі, ол – әлемдегі ең дамыған

30 елдің қатарына қосылу.

Мақсатқа жету үшін біздің санамыз ісімізден озып жүруі, яғни одан бұрын

жаңғырып отыруы тиіс. Бұл саяси және экономикалық жаңғыруларды толық-

тырып қана қоймай, олардың өзегіне айналады.

Біз алдағы бірнеше жылда гуманитарлық білімнің барлық бағыт тары бо-

йынша әлемдегі ең жақсы 100 оқулықты әртүрлі тілден қазақ тіліне аударып,

жастарға дүниежүзіндегі таңдаулы үлгілердің негізінде білім алуға мүмкіндік

жасаймыз.

Жаңа мамандар ашықтық, прагматизм мен бәсекелестікке қабілет сияқ-

ты сананы жаңғыртудың негізгі қағидаларын қоғамда орнық тыратын басты

күшке айналады. Осылайша болашақтың негізі білім ордаларының аудитория-

ларында қаланады...

Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті –

Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың

«Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты еңбегінен

Тасманияның қос жағалауындағы отбасыларымызға

АРНАДЫҚ

МАЗМҰНЫ

 .................................................................................................................................................. 11

 .............................................................. 13

 ...................................................................................................... 15

 ..................................................................................................................................................... 22

1-БӨЛІМ. ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫС ЖӘНЕ ҚАЗІРГІ МӘСЕЛЕЛЕР ..................... 27

1-ТАРАУ. Әлеуметтік жұмыстың өнері мен ілімі .............................................. 29



2-ТАРАУ. Әлеуметтік жұмыс практикасының теориясы мен негізі ..... 49



3-ТАРАУ. Әлеуметтік әділдік және сыни рефлексия ....................................... 68



4-ТАРАУ. Әлеуметтік жұмыс, кедейлік және теңсіздік ................................. 85



5-ТАРАУ. Мәдениетаралық практиканы қайта жаңғырту ........................101



2-БӨЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ ...................................................................................121

6-ТАРАУ. Аборигендер мәселесі мен практикасы ...........................................122



7-ТАРАУ. Аотеароа – Жаңа Зеландия байырғы халықтарының

проблемаларына шолу ................................................................................138



8-ТАРАУ. Пасификадағы әлеуметтік жұмыс .......................................................155



9-ТАРАУ. Тұрмыстық және отбасылық

зорлық-зомбылықпен жұмыс ................................................................169



МАЗМНЫ

10-ТАРАУ. Босқындармен және пана сұраушылармен жұмыс ..............186



11-ТАРАУ. Денсаулық сақтау саласындағы әлеуметтік жұмыс ...........204



12-ТАРАУ. Әлеуметтік жұмыс және мүгедектік ...............................................220



13-ТАРАУ. Қарттармен әлеуметтік жұмыс ...........................................................238



14-ТАРАУ. Психикалық денсаулық практикасында салауаттылықты

қолдау ..................................................................................................................255



15-ТАРАУ. Ішімдік пен нашақорлыққа қарсы күрес саласындағы

жұмыс ...................................................................................................................270



16-ТАРАУ. Бала мен отбасы салауаттылығы

бағытындағы жұмыс .................................................................................287



17-ТАРАУ. Әлеуметтік жұмыс және құқықтық жүйе ...................................302



18-ТАРАУ. Апатқа психо-әлеуметтік дайындық ..............................................319



19-ТАРАУ. Транс-Тасманиялық пайым ...................................................................335





..........................................................................................................................................340

 .............................................................................................................................................374

СЫЗБАЛАР ТІЗІМІ

 ...................................................................................31

 ...................................................................35

 ...................................................................37

 ................................................................................37

 .........................43

 ....45

 .....................................53

 ............................... 54

 ..................57

 ....................................................60

 ................................62

 ................................................................................................... 114

 .................................................. 150



 ................................................. 151

 ............................................................................................................................... 245

 ............................................................................... 288

КЕСТЕЛЕР ТІЗІМІ

 





 ....... 90





 ..................................................................................................................................................92

 ................................................ 229

 ........................ 234

 ...................................................... 241

АЛЫ СЗ

Алғы сөз



-

       -

          

-

         -





        -

       



-

        

     

       -

-



      

-







    

        



    -

    

-

-

-









      -

         -

 

      

-



        

         -

        





-

-

          -



         





-

-

-



      



         

        

-





       

      

        

      

-

-

        

   -





-









Әлеуметтік жұмыс сАлАсының жАңА

прАктикАсы

-

-

-

 

-

-

        





  

-



 -

       

        -

-

      

        

      



-

      



-



       



      



    -

-

       

        



       -

-



ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС САЛАСЫНЫ ЖАА ПРАКТИКАСЫ

-

    -

       -

        

-

-



     -

        

-

-

-



-

-

-



-

       -



-



Гүлнафис Орынбасарқызы ӘБДІКЕРОВА,



кітАпқА үлес қосқАн АвторлАр

Мэри Коннолли.    –  





        

     

-



       

         



Луиза Хармс.      -

      -

       -

        

       





          





Джейн Мэйдмент.    



       

-



-



Кэрол Адамсон.-

        

        -

   

-

-



-



КІТАПА ЛЕС ОСАН АВТОРЛАР

Маргарет Алстон.-

       -



       -

        -

        





Лиз Беддоу.

-

-

-









Линн Бриггс. 

       -

       

-

-

-

      

-



Линда Брискман.     

-

       











         



    



Ивонн Крайтон-Хилл.

      

        

      

КІТАПА ЛЕС ОСАН АВТОРЛАР

       

       -

      

        

-

      



Кристин Димер.       -

     -

       

      -

       

    

    







Джанет Фэрроу.  -

    

       -

    

   -



       

-



Эндрю Фрост.

-

       -



-

-



     

-





Стефани Гилберт.-



КІТАПА ЛЕС ОСАН АВТОРЛАР

        

-



-

      

        



Лорна Халлахан.

-





 

      







Ральф Хэмпсон.       

      

        -

       

-



-









Карен Хили.       -





       

       

       -

          





Кэти Хамфрис.      

         -

       

КІТАПА ЛЕС ОСАН АВТОРЛАР





       -

-



-



Илан Кац.        

     -

       -

        -

        

       

       

-

     

      



Эмили Кедделл.       -





-

        

-

-





Джей Марлоу. -



      -

     

-

    



-





Шарлин Ниппресс.      -

      

КІТАПА ЛЕС ОСАН АВТОРЛАР

       

      

      

        

-

-





Майк О’Брайен.     





      

       

       

-

   

     



Розали Покетт.

        





-

-



 









Дэвид Роуз.       

     -



      -

        

-

-





КІТАПА ЛЕС ОСАН АВТОРЛАР

Леланд А.Рувуи.-

-



           

-

        





Аннабель Тейлор.



       

       

-



-

-



-

-



Шарлотта Уильямс.      -

       -

         

      



-

-

-

       





кіріспе



       

-









-



      -



      

        

-



     









-









      -

      

-

-



         

        -

   -

-





-

   



-



КІРІСПЕ

1-бөлімде



2-бөлім



-

1-тарауда



-





-

2-тарауда-



-

-



-





-

-

3-тарауда



-



4-тарауда



-





-





       -

5-тарауда



    -











КІРІСПЕ

-



2-бөлімге-

6-тарауда



-









7-тарауда

   -





-



-

8-та-

рауда





-

    -





-

-



9-тарауда        

-

-



-

-

-



10-тарауда

-

-



* Пасифика халқы термині: Жаңа Зеландияда өмір сүріп, Мұхит аралдарына қоныс аударған халықтың атауы

ретінде алынып отыр. Олар шыққан тегі немесе ортақ мұрасы арқылы өздерін Мұхит аралдары халқына жат-

қызады. Пасифика халқы қандай да бір этностық ұлттық, мәдени топ емес. Бұл термин Оңтүстік Тынық мұхит

аймағындағы әртүрлі халықтарды сипаттағанда қолданылады.

КІРІСПЕ

11-тарауда       

      



        -



       

       

-



12-тарауда-

        

-

        





13-тарауда       -

        

      

        -

      

      -







14-тарауда        

     

-





-

       -





       -

      15-тарауда   

-

          

      

-



        16-та-

рауда   

      

КІРІСПЕ

    

-

   

-

-



-

17-тарауда

       

-

-





 -

        -





18-тарауда-



-

-

-



19-тарауда        



-

      









-

-



-

      -









ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ

АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

1-блімде біз әлеуметтік жмыс мәселесін транс-тасманиялы

контексте тсінуге талпынды. Алдымен әлеуметтік жмысты

кейбір теориялы негіздері мен практикасын таныстырып, кем-

шіліктерге және сыни пайыма ерекше тоталамыз. леуметтік

ызметкерлер кедейлік пен билікті ыпалын жасы тсінуі керек

боландытан, осы мәселеге ерекше кіл блінді. Мәдени ерек-

шеліктерді танып, тсіне білуді әлеуметтік жмыс шін маызы

жоары. Біз бл мәселені адамдар мәдениет ымын алай тсіне-

ді, ол билік, әділдік және әділет ымдарымен алай сабатасады

деген кзарас трысынан арастыруа тырысты. Олай болса,

1-тарауда әлеуметтік жмыс практикасыны перспективалары ту-

ралы сз болады.

1-БӨЛІМ

ҚАРАСТЫРЫЛАТЫН НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕР

• леуметтік ызметкерлер трлі білім айнарларын практикамен дайы ш-

тастырып отырады.

• леуметтік жмыс практикасы ілімі адам мінез-лы мен әлеуметтік орта

және оан әсер ететін сырты факторларды тсіну шін барлыымыз жгіне-

тін деректер мен теориялар туралы білім орымен тыыз байланысты.

• леуметтік жмыс практикасыны «нері» бл теорияларды мамандарды

кәсіби трыдан суі мен клиентті ерекше жадайына атысты контексте

олдана білуі тәсілінен крінеді.

• Сыни пайым мен рефлексивтілік – әлеуметтік жмыс практикасы шін аса

маызды интегративтік процесс.

НЕГІЗГІ ТЕРМИНДЕР

жеке «мен»

интерпретациялы баыт

кәсіби «мен»

праксис

практикалы салалы

практикалы теория

рефлексивтілік

супервизия

сыни пайым

1-ТАРАУ

Әлеуметтік жұмыстың

өнері мен ілімі

Луиза Хармс, Джейн Мэйдмент

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

Кіріспе



         

-

  



• 

•  -

 практикалық салаға  

    

    -



• 

-

    

         -



      



-



        -

    

-

-

-



    жеке

«мен»  кәсіби «мен»   

-

   -



     

      -



-



Жеке «мен» – жеке

кзарасымыз алай

алыптасады және ол

бізді тсінігіміз бен

іс-әрекетімізге алай

ыпал етеді деген мәсе-

леге жауап береді.

Кәсіби «мен» – кәсіби

тәжірибеміз практика-

мызды алай дамыта-

ды деген сауала жауап

береді.

Практикалық сала –

наты топтара және

оларды әлеуметтік

мәселелеріне тәжірибе

жргізу және дәлелді

білім алу.

1-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫСТЫ НЕРІ МЕН ІЛІМІ

Теорияны түсіну: практиканы жағдайға сай пайымдау

-



    





       -



-



    

         

-

       

-

     

        -





    

-

      

Жеке тарих және

өмірлік тәжірибелер

Білім туралы теориялар.

Мыс.: адам дамуы

Далалық зерттеу

жағдайындағы бақылау

Ғылыми зерттеу

Мәдени пайымдар

Жүйелі және түсінікті түрде

берілген = практикалық теориялар

ИДЕЯЛАР

1.1-СЫЗБА. Практикалық теорияның дамуы

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

эклек-

тикалық практикада-



Практикалық теорияны  

      

     -

     

    

     

     

-



      

        -

    -

      

-



      -

 -





      -

        

       -

       -

     





       -

-

   

 Интерпретациялық бағыт -

     

     -

     -

       

-

       



Эклектикалық прак-

тика – трлі теориялар-

ды белгілі бір аспек-

тілерін тадап, оларды

клиентті проблемасын

крсету шін атар

олдану.

Практикалық тео-

рия – адам тап болатын

жадай табиатын

тсіндіріп, практикалы

іс-шаралар стратегия-

сын сынатын әлеуметтік

жмыс теориясы.

Интерпретациялық

көзқарас – андай да

бір нәрсені абылдап,

тсіну жолы.

1-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫСТЫ НЕРІ МЕН ІЛІМІ

 -

       

-

      

-





 

       -



-









        

      

-



-

-

-



-



         -

-

        





-







         -

       



-

-

-



1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

      

-

     

   -

        

-

       -



      

       -

   

-

    

        -



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Қандай практика теорияларын білесіз және олардың сіз үшін қандай пайдасы бар?

2. Әлеуметтік жұмыс практикасы теорияға негізделмесе, қандай қиындықтарға тап

болуы мүмкін?

3. Интерпретациялық бағыт практикаға қалай әсер етуі мүмкін?

4. Әлеуметтік сала маманы ретінде немен айналысатыныңыз туралы ақпарат беру

үшін зерттеулерді қалай қолданар едіңіз?

Рефлективті және рефлексивті практика:

өмірлік тәжірибе

    -

          

       

     -

        -

         

       -





        

       -

         -

        

        

1-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫСТЫ НЕРІ МЕН ІЛІМІ





        







-



         







-

-

-





Рефлексивтілік дегені-

міз    



       

-

    

     





     

       -

         

Рефлексивтілік – ойы-

мыз іс-әрекетімізге, іс-

әрекетіміз жадайа, ол

бізді жадайды алай

интерпретациялайтыны-

мыза, ойлайтынымыз-

а және жадайа алай

жауап беретінімізге

әсер ететін танымды

процесс.

Рефлексия (клиент пен

маманды жағдай

аясында сыни талдау)

Рефлексивті жауап: өзгерген

жағдай (клиент пен маман

жағдай аясында)

Әрекет

1.2-СЫЗБА. Рефлексивті практиканың циклдік процесі

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

    -







    

праксис



   

-





      

-

-

андроцентристік

      

      

-

-



сыни пайым-

    -

     

   



-

        -

   -

   

        

       -

      



     

         -

-



        



     -

       -

      

Праксис – сыни пайым

мен рефлексияны, н-

дылытарымыза, идео-

логиямыз бен сенімде-

рімізге кмән келтіруді

және проблемаларды

шыармашылы тры-

дан айта арастыруды

жетілдіруге кмектесетін

процесс.

Андроцентристік – ер

адамны кзарасы не-

гізді әрі жарамды дейтін

пайыма негізделген

кзарас.

Сыни пайым – н-

дылытарымыза,

идеологияа, макро-

згерістерге ыпал ету

масатында мәселелер-

ді айта арастыру.

1-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫСТЫ НЕРІ МЕН ІЛІМІ



-

         

-

-





-

          -



-

       



         



Праксис

Іс-әрекет

Рефлексия (клиент пен

маманды жағдай

аясында сыни талдау)

Рефлексивті жауап: өзгерген

жағдай (клиент пен маман

жағдай аясында)

1.3-СЫЗБА. Практикаға негізделген іс-әрекет

Отбасы

Мәдениет

Тап

Тәжірибе

Гендер

Байланыстар

Құндылықтар

Білім

ЖЕКЕ «МЕН»

Басқару

Әріптестер

Агенттік

Клиенттер

Тәжірибе

Кәсіби тренинг

Этика және стандарттар

КӘСІБИ «МЕН»

1.4-СЫЗБА. Жеке және кәсіби әсер ерекшеліктері

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР





Жеке даму

     

-





       

   

 







-





-

-



       

-

        -



       

эксплициттіимплицитті

-

-

      



    -





     -

     

      

-





-



Эксплицитті білім –

адам санасында алып-

тасан мәдени ой және

білім. Ол бізге жасы

мәлім, мысалы салт-

жоралар (йлену тойы),

дәстрлер (киім кию,

діни дәстрлер) сияты

білімді айтамыз.

Имплицитті білім –

бізді тсінігімізден тыс

мәдени білім. Мысалы,

згеге адалып ара-

мау, транспортта зііз-

бен бір тран адаммен

сйлесуім керек деп

есептемеу.

1-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫСТЫ НЕРІ МЕН ІЛІМІ

       



       -

      -



Этноцентристік

      -

      -

     

    

-



       -















-

-



    -



      -

-

жетекшілік



    -

    

-



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Сіздің әлеуметтік қызметкер болуыңызға қандай жағдайлар әсер етті?

2. Андроцентристік/патриархалдық және этноцентристік құндылықтар әлеуметтік

жұмыс практикасына қалай әсер етуі мүмкін?

3. Практиканың дамуына праксис қалай әсер етеді?

4. Жеке «мен» және кәсіби «мен» ұғымының әлеуметтік жұмыстағы рөлі қандай?

Олардың өзара байланысы туралы түсінігімізді неге арттыру керек деп ойлайсыз?

Этноцентристік – на-

ты бір басымдыа ие

лт станымы жарамды

және алыпты деп есеп-

тейтін кзарас.

Жетекшілік – бір прак-

тик маманны баса

адаммен бірлесе оты-

рып әлеуметтік жмыс

практикасын шолып,

тексеруін амтитын

траты, рылымды

процесс.

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

Кәсіби даму





-







-



-





-





-

       -





• 

• 

• 

• 

•    -

       -



• -





•       







• 

• 

•      



• 



1-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫСТЫ НЕРІ МЕН ІЛІМІ

      -

        

       -

     



       

-

        

-





-

        

   

      



-

-

-



     

        

-

        

    

-



-

-



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕР

• Әлеуметтік іс-әрекет пен әлеуметтік әділдік мәселесіне көңіл бөлу әлеуметтік жұ-

мыс практикасына арналған стандарттарда қарастырылатын негізгі мәселе болса,

мамандық ретінде әлеуметтік жұмыс экономикалық рационализация жағдайында-

ғы макро өзгерістерге көңіл бөлуге міндетті.

• Жаңа Зеландияда Вайтанги келісімі қағидалары әлеуметтік жұмыс практикасын

ұйымдастырудың негізгі конструкциясына айналды. Келісім қағидаларын игеру

оларды нақты өмірде іске асыруға жол ашады.

• Халықаралық этикалық кодекстен байқағанымыздай, БҰҰ Адам құқықтарының

жалпыға ортақ декларациясы халықаралық деңгейде әлеуметтік жұмысты ұйым-

дастырудың негізгі конструкциясы қызметін атқарады.

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

• Мамандық ретінде әлеуметтік жұмыс Австралия мен Жаңа Зеландия қоғамдарын-

дағы сексизм мәселесін шешуге және андроцентризмнің саясат пен әлеуметтік жұ-

мыс практикасына тигізер ықпалын жіті қадағалап отыруға міндетті.



-

        

-

-

-





  -

-

       



    -

-





-

-

-



      

       

-

-





-

      

        

        -



      

-



-

 



1-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫСТЫ НЕРІ МЕН ІЛІМІ





      



Практика саласын дұрыс таңдай білу

-



     -

-

-

      











       





-



    

   

       

Интервенция

әдістері

Контекстер немесе

практикалық сала

Халық топтары

Проблема

түрлері

Клиенттер

тобы

Практикалық

рөлдер

Тапсырмалар

Пәнаралық

перспективалар

Құндылықтар

Дағдылар мен

білімдер

1.5-СЫЗБА. Әлеуметтік қызмет көрсету конструкциялары

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

       

-



      

       -

-











-



    

микро өзгерістер

макро өзгерістерге    

-

-

      

     -



         

        

      -

       

 -

    

  

        

   



-



        









      

       

      



Макро өзгеріс – жалпы

жйе дегейіндегі

басып-жаншу мен жеке

адам немесе топ тесіз-

дігіне әсер ететін згеріс.

Микро өзгеріс – жеке

адам, отбасы немесе топ

дегейіндегі згеріс.

1-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫСТЫ НЕРІ МЕН ІЛІМІ

        -

        



-

-

-



      

       

        

       

   

         -

-





        -



-

-



     -



-







Нақты жағдайға негізделген

әлеуметтік жұмыс

(микро проблемалар)

Қоғамның іс-әрекетіне негізделген

әлеуметтік жұмыс

(макро проблемалар)

Жеке адам мен

отбасыға

терапевтік кеңес беру

Терапиялық

топтар

Өз-өзіне көмек

көрсететін топтар

Саяси іс-әрекет

топтары

Зерттеу мен даму

саясаты

1.6-СЫЗБА. Микро және макро проблемаларға негізделген әлеуметтік жұмыс

тізімі

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР



-



    -



-

-





-





-

-







   











КЕЙС

ТАПСЫРМА

леуметтік жмыс мамандыы бойынша білім алып жрген студент зіні бала

мен отбасына ызмет крсету агенттігіндегі алашы тәжірибесі туралы жетекшісі-

мен ой блісіп отыр. Жас маманны отбасында зорлы-зомбылы немесе кедейлік

мәселесі ешашан болмаандытан, ол шін бл жмыс оайа сопады. Жас ата-

ана кзарасын салматауа, ішімдік пен есірткі олдануды ата-аналара алай

әсер етіп жатанына атысты мәселені пайымдауа иналады. Осыан байланысты

ол практикалы теорияларды зі кріп жрген контексте олданылу зектілігіне

шек келтіріп, агенттікте жмыс істейтін отбасыа дниетанымын тау аншалыты

дрыс екеніне кмәнданатынын жеткізеді. Ол з жмысында кедейлік пен ысым

крсетуді нерлым кеірек мәселелеріне, атап айтанда, әйелдерге зорлы-

зомбылы крсету мәселесіне кбірек кіл блгісі келетінін айтады. •

1-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫСТЫ НЕРІ МЕН ІЛІМІ

-

    -

      

-

-



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Студенттің зерттеу контексіндегі практикалық теориялардың өзектілігін әлеуметтік

жұмыстың интерпретациялық бағыттары қалай анықтайды?

2. Сыни тұрғыдағы рефлективті немесе рефлексивті процестер студенттің дилемма-

сын шешуіне қалай көмектеседі?

3. Бұл тәжірибе студенттің кәсіби тұрғыдан дамуына қаншалықты әсер етеді?

4. Ішімдік пен есірткі саласына қатысты микро және макро проблемаларды шешумен

айналысып жүргенін көрсету үшін студент зерттеуді қалай қолданғаны жөн?

Қорытынды

-



   



      -

-



         -

-





ҚАЙТАЛАУ СҰРАҚТАРЫ

1. Практикадағы теорияның рөлін қалай түсінесіз?

2. Рефлективті және рефлексивті практикаға қандай проблемалар тән?

3. Жеке тұлға ретінде қалыптасуыңызға қандай факторлар әсер етті?

4. Өз тұлғаңыздың қандай аспектілері іс-тәжірибеңізге көбірек әсер етуі мүмкін

және неге?

5. Әлеуметтік мансабыңыздың қай кезеңі сізге көбірек ұнайды және неге?

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

ҚОСЫМША ОҚУ ҮШІН



, 3rd edn. Southbank: Thomson.

       





work. Chapter 2 in their     . London: Jessica







      

perspective. 

 



. London: Sage.

-



 , 2nd



        -



             .



-



        , 3rd edn,



        





ПАЙДАЛЫ УЕБ-САЙТТАР





-





www.aasw.asn.au

      

      

-



2-ТАРАУ

Әлеуметтік жұмыс практикасының

теориясы мен негізі

Мэри Коннолли, Карен Хили

ҚАРАСТЫРЫЛАТЫН НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕР

• леуметтік жмысты академиялы пәні аясында жасалан практикалы

теориялар крделі адами мәселелерді тсінуге, баамдауа және олара

жауап беруге кмектеседі.

• ртрлі практикалы теориялар мен білім негіздері тәжірибе аясына сәтті

интеграцияланды.

• леуметтік жмысты міндеті адамны трлі ажеттіліктеріне сәйкес келе-

тін практикалы салаларды алыптастыруа негізделеді.

НЕГІЗГІ ТЕРМИНДЕР

басып-жаншуа арсы практика

жйелер теориясы

каузалды

когнитивті-бихевиористік теория

ммкіндіктерді кеейту

нарративті тәсіл

практикалы негіз

психодинамикалы практикалы теория

саналылы

травмаа негізделген практика

тлаа баытталан практикалы теория

шешімге негізделген тәсіл

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

Кіріспе

       

       

    

       -

-

       

       -

      

        

-

       

        -

      

       -





      -

каузалдық-

     -

     



      



-

     



Әлеуметтік жұмыстың ықпалды теориялары

   -

-



     

  -



жүйелер теориясы

«Экожйе» теориясы

      -

        

Каузалдық – проблема

себебін тсіндіру; себеп

пен салдар арасында

байланыс орнату.

Жүйелер теориясы –

клиентті міріне әсер

ететін, әсіресе әлеумет-

тік-мәдени саладаы

байланыса назар

аударатын теория.

2-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ПРАКТИКАСЫНЫ ТЕОРИЯСЫ МЕН НЕГІЗІ



-



-



-

-



        





-





       

-



-





-





-







-





 экологиялық жүйелер теориясы  



-

-











       



Экологиялық жүйелер

теориясы – жеке адам

мен оршаан ортаны

арасындаы сәйкестікті

(болуы немесе бол-

мауы) назар аударады.

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

       

-



-

-



   



-

-





НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Жүйелер теориясын түсіну әлеуметтік қызметкерге қалай көмектеседі?

2. Экологиялық жүйелер теориясы практикалық интервенциялар мәселесін неге то-

лық қамти алмайды?

3. Әлеуметтік жұмыс теориялары табиғатының өзгеріп отыруы әлеуметтік қызмет-

керлердің теорияны практикада қолдануға деген ұмтылыстарына қалай әсер

етеді?

       

-

-



   



«Пияз аршу» теориясы







   -

-

-



-



    пси-

ходинамикалық практикалық теория  

Психодинамикалық

практикалық тео-

рия – тла мен мінез-

лыты бала кезден

алыптасатын, санадан

тыс психологиялы про-

цестер (зіміз байай

бермейтін алау мен

орыныш) кмегімен

тсіндіретін теория.

2-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ПРАКТИКАСЫНЫ ТЕОРИЯСЫ МЕН НЕГІЗІ



-

-

       



-



        



-

       

-

-



     -

        

     



      -

       -



-

  

        



ТЕОРИЯЛЫҚ

ТҮСІНДІРМЕ

Жағдай (мыс., депрессия)

шешімін таппаған негізгі

қайшылықтар симптомы

ретінде қабылданады. Ішкі

қалау мен мотивацияны

шектеу (мыс., қанағаттану

немесе билік) мазасыз-

дыққа, түңілуге,

қайшылыққа және

қорғаныс механизмдерінің

дамуына алып келеді.

ПРАКТИКАЛЫҚ

ТӘСІЛ

Түсінікті дамытуға көңіл

бөле отырып, практика

көңіл күйдің негізінде

жатқан саналы және

бейсаналы процестерді

айқындайды.

Психосексуалдық

және/немесе реляциялық

факторлар терең

зерттеледі.

СТРАТЕГИЯЛАР ЖӘНЕ/

НЕМЕСЕ ТЕХНИКАЛАР

Терапевтік қарым-қаты-

настар өзгеріске алып

келетін негізгі фактор

болғандықтан, эмпирика-

лық оқыту тұлғааралық

байланыс негізінде іске

асады.

Білу мен түсінуді

тереңдету мақсатында

субъективті тәжірибе

зерттеледі.

2.1-СЫЗБА. Теорияны іс жүзінде қолдану – психодинамикалық тәсіл

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

Тұлғаға бағытталған практикалық теорияның-









   





         -

-



         -

-

     

       

-



-



       

          -

        

      

        

ТЕОРИЯЛЫҚ

ТҮСІНДІРМЕ

ПРАКТИКАЛЫҚ ТӘСІЛ

СТРАТЕГИЯЛАР ЖӘНЕ/

НЕМЕСЕ ТЕХНИКАЛАР

Адам өзін өз әлемінен

бөтен сезінгенде немесе

тәжірибесі өзі туралы

түсінікпен сәйкес

келмегенде жағдай

қиындайды.

Түсінікке негізделген бұл

тәсіл адамдар пайымдап,

еркін таңдау жасай алады

деген көзқарасқа сүйенеді.

Маман шынайы болуы және

басқалармен тіл табыса

алуы, сондай-ақ, көмекке

мұқтаж адамға позитивті,

клиенттің дүниетанымдық

көзқарасына эмпатиямен

қарауы керек.

Өзін-өзі тануға және

сезімдерді білдіруге

мүмкіндік беретін

стратегиялар клиенттерге

ұсынылады. Директивті

емес қолдау, клиентке

эмпатия көрсету және

позитивті қарым-қатынас

орнату сияқты әдістер

құпталады.

2.2-СЫЗБА. Теорияны практикада қолдану – тұлғаға бағытталған тәсіл

Тұлғаға бағытталған

практикалық тео-

рия – адам мәселесіні

табиаты мен згеріс

процесін тсіндіруге

тырысатын теория.

2-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ПРАКТИКАСЫНЫ ТЕОРИЯСЫ МЕН НЕГІЗІ

   

-

 

-

      -



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. «Пияз аршу» теориясы қазіргі практиканың шындығына сай келмесе, бұл оның қол-

данысқа енуіне кедергі келтіруге тиіс пе, әлде оны қолдануға шек келтіретін басқа

бір маңызды себеп бар ма?

2. Әлеуметтік қызметкер бұл теориялардың талаптарына сәйкес тәуекел етіп іске ті-

келей араласуы мен қолдау көрсетуге тиіс пе?

-



«Бзылан озалтыш» теориясы

-

    когнитивті-

бихевиористік теорияларға   

-



   -

    

     

  -

-



-

      

-

        -



        

           

      



-

-



Когнитивті-бихевио-

ристік теория – адам-

ны ойлау лгісі оны

мінез-лына, сезімі

мен саулыына әсер ете-

тіні туралы теория; ойды

анытауа, баалауа

және жетілдіруге, сол

арылы мінез-лыты,

сезімді және әл-ауатты

згертуге болады.

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

      -

-

      

       

       

-



      -

        

      



-

       -

      

  -

         -





        -

-

   -

        

       

-







      -

-

          

      

        

       

     





Травмаға негізделген практика -

-

-





    

Травмаға негізделген

практика – брыны

зорлы-зомбылы пен

травмалар адамны

денсаулыына, саулы-

ына, оан оса, осы екі

ыма атысты интер-

венцияларды абылдап,

тсінуіне әсер етеді деп

есептейтін практикалы

және йымдастыру

тәсілі.

2-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ПРАКТИКАСЫНЫ ТЕОРИЯСЫ МЕН НЕГІЗІ

       







   





-

-



-

-





         



-











       

     

ТЕОРИЯЛЫҚ

ТҮСІНДІРМЕ

ПРАКТИКАЛЫҚ ТӘСІЛ

СТРАТЕГИЯЛАР ЖӘНЕ/

НЕМЕСЕ ТЕХНИКАЛАР

Ойлау модельдері мен

сенімдер эмоция мен

мінез-құлыққа әсер

етеді. Проблема

адамның иррационал-

ды, шындыққа

жанаспайтын және

жағымсыз сенімі

нәтижесінде пайда

болады.

Клиенттер – қоршаған

ортаға әсер ете алатын

алдын ала әрекет етуші

белсенді, тәуелсіз

агенттер. Практикалық

тәсілдер мінез-құлық пен

саулықты жақсартуға жол

ашатын танымдық

өзгерістерге назар

аударады.

Жағымсыз мінез-құлыққа

алып келетін немесе

адамның салауаттылығын

жақсарта алмайтын

танымды бірегейлендіреді

және бағалайды. Маман

негативті танымға жауап

ретінде қарсылықтарды

қолдана отырып сценарий

жасайды. Альтернативті,

позитивті таным

дамытылып, практиканың

көмегімен нығайтылады.

2.3-СЫЗБА. Теорияны практикада қолдану – когнитивті-бихевиористік тәсіл

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

        

         





       

     -



     

-

-







     

     

жете түсіну-



-

       



      -

        



     





-



        





      



   -







      

     

         

-

       

Жете түсіну – азіргі

жадайды жете ыну.

2-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ПРАКТИКАСЫНЫ ТЕОРИЯСЫ МЕН НЕГІЗІ

   -

        

       

       



-

       

      -

       -





НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. «Бұзылған қозғалтқыш» теориясының қандай артықшылығы немесе кемшілігі бар

деп ойлайсыз?

2. Әлеуметтік жұмыстың интерпретациялық бағыты бұл теориялардың мықты тұста-

рын жетілдіріп, шектеулерін қалай өзгерте алады?

«гіме айту» теориясы

-

-



нарративті тәсіл-

     

     -

    

     



  

-

  



-

-

       

-



-

-



Нарративті тәсіл –

практиканы нарративті

тәсілі. Адамны пробле-

масын шешу шін оны

жеке тәжірибесі мен

нарративін олданады.

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

        

-





       



-



-

        



    ше-

шімге негізделген тәсіл   

       



       

        -

        -



        

         -



      

ТЕОРИЯЛЫҚ ТҮСІНДІРМЕ

ПРАКТИКАЛЫҚ ТӘСІЛ

СТРАТЕГИЯЛАР ЖӘНЕ/

НЕМЕСЕ ТЕХНИКАЛАР

Адамдар өзі туралы

«ақиқатты» құрастырады.

Мұндай ақиқаттың

пайдасы болуы да,

болмауы да мүмкін.

Пайдасыз ақиқат адамды

стреске ұшыратып,

арманы мен мақсатын іске

асыруға кедергі келтіруі

мүмкін.

«Ақиқат» – әңгімеде

көрініс табатындықтан,

әңгіме айта білуге үйрену

«ақиқатты» жоққа

шығаруы да, қайта

қалпына келтіруі де

мүмкін. Практикалық

тәсілде адамның өмір сүру

қалпын білдіретін балама

нарративтерді қарасты-

руы да мүмкін.

Бұл әдіс өмірлік

жағымсыз әңгімелер

мен сенімдерді

зерттейді, жағымсыз

оқиғаларды сыртқа

шығарады (экстернали-

зация) және әңгімелерді

қайта құрастырады.

2.4-СЫЗБА. Теорияны практикада қолдану – нарративті тәсіл

Шешімге негізделген

тәсіл – адам з пробле-

масын зі шеше алады

деген сенімге сйенетін

практикалы тәсіл.

2-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ПРАКТИКАСЫНЫ ТЕОРИЯСЫ МЕН НЕГІЗІ

   

-

      -





НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Нарративті практика неліктен түрлі клиенттік топтарға ұнайды деп ойлайсыз?

2. Шешімге негізделген практика клиенттердің мүмкіндіктерін қалай арттыра алады?



       -



«Тау озау» теориясы

басып-жан-

шуға қарсы практика.  



-

мүмкін-

дікке ие болу



    

 



       -

       





-





  

       



       

      

-

       -

      

Басып-жаншуға қар-

сы практика – басып-

жаншу мен рылым-

ды тесіздікті оамда

бар екенін мойындап,

адамдарды әлеуметтік

мәртебесіне арамастан

оларды ажетілігіне

жауап беретін практика.

Мүмкіндікке ие болу –

з орнын анытау мм-

кіндігіне ие болу.

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

-

        









-





     

-



  -



       -

-





       



       

ТЕОРИЯЛЫҚ

ТҮСІНДІРМЕ

ПРАКТИКАЛЫҚ ТӘСІЛ

СТРАТЕГИЯЛАР ЖӘНЕ/

НЕМЕСЕ ТЕХНИКАЛАР

Қоғамдағы репрессивті

құрылымдар мен

дискурстар жағдайы

төмен адамдардың

өмірлік мүмкіндіктері мен

салауаттылығына кері

әсер етеді.

Мамандар репрессивті

құрылымдар мен

дискурстарды өзгертіп,

биліктегі теңсіздікті жоюды

қалайды. Минималды

интервенция қағидасына

сүйене отырып, олар өз

мансабын, мүмкіндігін

және билігін пайдаланып,

клиенттердің әлеуетін іске

асыруына көмектесетін,

билікті бөлу стратегиясын

жасауға тырысады.

Ашық және сыни көзқарас

қалыптастыра отырып,

мамандар клиенттердің

шешім шығаруға

қатысуына және өз

өмірінің қожайыны болуға

қолдау көрсетеді. Сананы

ояту сенім, біліктілік және

қабілеттерді нығайтуда

үлкен маңызға ие.

2.5-СЫЗБА. Теорияны іс жүзінде қолдану – басып-жаншуға қарсы тәсіл

2-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ПРАКТИКАСЫНЫ ТЕОРИЯСЫ МЕН НЕГІЗІ

      

-

        -

-

        

      

   -

-



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Әлеуметтік жұмыс тәжірибесінде басып-жаншуға қарсы немесе мүмкіндікке

ие болуға қатысты практиканың (немесе екеуінің де) қайсысын өмірде көбірек

кездестірдіңіз?

2. «Тау қозғау» теориясын іс жүзінде қолданғысы келген әлеуметтік қызметкер қан-

дай қиындықтарға тап болуы мүмкін және бұл қиындықты қалай жеңуге болады?

Практиканың теориялық мәселелері

        -











-



-

-





        -

      -

       

-

   -





      -

         

         -



1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

-

       

   



-

-





      



-

-



-



         

-



-



      

-

-

-



       

        



  -

        -



     -

 -





НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Қазіргі әлеуметтік қызметкерлер негізгі практикалық теориялар туралы түсінігін

қалай дамытып, жаңа теориялық қағидаларды практикада қалай іске асырады?

2. Практика теориялары клиенттердің қажеттілігіне жауап бере алатынын білу үшін

пәндік бағыттарды қалай қолдана аламыз?

2-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ПРАКТИКАСЫНЫ ТЕОРИЯСЫ МЕН НЕГІЗІ

Білімді практикада қолдану

         

-

-



-





 -

       

        

        

    -

-



-

      -

     

       



-







-



        -

       

-



        

      -



-





-



       -



1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

Практикалы негіз

Практикалық негіз   -



-

      -

      

    

     

    -

ConnollyWard



  

-



-

-







-









     Platt  Connolly  -

     Connolly, ,  

       Connolly,

HealyHumphreysConnollyWard

-



-

-



   





Қорытынды

-



       



Практикалық негіз –

эмпирикалы зерттеуді,

практикалы теориялар-

ды, этикалы аидалар

мен тәжірибелік білімді

жинаы да тсінікті етіп

біріктіретін негіз.

2-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ПРАКТИКАСЫНЫ ТЕОРИЯСЫ МЕН НЕГІЗІ













-

-

        

-



        

 



ҚОСЫМША ОҚУ ҮШІН

, 2



Cambridge University Press.

 -

-



. New





-



ПАЙДАЛЫ УЕБ-САЙТТАР



        



swn39.pdf

ҚАЙТАЛАУ СҰРАҚТАРЫ

1. Практикалық негіздің күнделікті әлеуметтік жұмыс үшін қаншалықты маңызы

бар?

2. Практикалық негіз бізге не бере алады және оның өзектілігін қалай арттыру-

ға болады?

3. Әлеуметтік қызметкер теорияға негізделген қандай практикалық тәсілді

көптеп қолданады?

4. Түрлі теориялық негізді қолдануда әлеуметтік қызметкерге кәсіби тұрғыдан

қиындық туғызуы мүмкін қандай проблемаларды білесіз?

3-ТАРАУ

Әлеуметтік Әділдік жӘне сыни

рефлексия

Мэри Коннолли, Карен Хили

ҚАРАСТЫРЫЛАТЫН НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕР

• леуметтік әділдік – әлеуметтік жмыс мамандыы шін басты аиданы

бірі. Ол әділдік идеясына сйенеді, әлеуметтік згерістер мен трансформа-

циялау практикасына баытталады.

• Сыни рефлексия – әлеуметтік ызметкерді негізгі баыттарыны бірі, ол

маманны тәжірибесіне де, әлеуметтік жмыса да талдау жасай білуге к-

мектеседі.

• Сыни рефлексия – әлеуметтік әділдік шін кресіп жрген әлеуметтік ыз-

меткерлер шін таптырмас рал.

НЕГІЗГІ ТЕРМИНДЕР

адам ыы

әділетсіздік

әлеуметтік әділдік

әлеуметтік згеріс

рефлексивтілік

рефлексия

сыни рефлексия

тесіздік

3-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ДІЛДІК ЖНЕ СЫНИ РЕФЛЕКСИЯ

Кіріспе

Әлеуметтік әділдік    -

сыни рефлексияны -

       

     -

     -

-

      

    

    

     -

-

      -

      





Әлеуметтік әділдік – әлеуметтік жұмыстың негізгі қағидасы

        -

        

      



      



-

-



леуметтік әділдікті жа анды міндеттемелері



-



әлеуметтік өзгеріс-

     -



     

адам құқығы-



      -

-



Әлеуметтік әділдік –

тедікке негізделмеген,

кемсіту мен зорлы-

зомбылыа толы әлеу-

меттік рылымдарды

згертіп, барлы адама

әділетті, инклюзивті,

әділ оам руды

масат ететін әлеуметтік

жмыс.

Сыни рефлексия –

практикаызды ой еле-

гінен ткізіп, ндылы-

тарыыз, сенімдерііз

бен болжамдарыыз

сол практиканы алай

алыптастырып, әсер

ететінін тсіну.

Әлеуметтік өзгеріс –

мәдени ндылытар

мен әлеуметтік мінез-

лыты уаыт те келе

згеруі.

Адам құқығы – ар-

намыс, тедік пен зара

рмет аидаттарына

негізделген ы. Сені-

мі, шыу тегі немесе тр-

әлпетіне арамастан, әр

адамны ндылыын

мойындау.

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

-



       

       -







-

-

   -

     

-

 -



3.1-ҚОСЫМША. Әлеуметтік әділдік принципі – Әлеуметтік

қызметкерлердің халықаралық федерациясының (ӘҚХФ – IFSW) этикалық

қағидалар жөніндегі мәлімдемесі

леуметтік ызметкерлер оама атысты, соны ішінде здері тікелей

жмыс істеп отыран адамдара атысты әлеуметтік әділдікті амтамасыз

етуде жауапты. Яни:

1. Негативті дискриминацияға қарсы күресу. леуметтік ызметкерлер а-

білеті, жасы, мәдениеті, гендерлік немесе жынысты ерекшелігі, отбасы-

лы жадайы, әлеуметтік-экономикалы мәртебесі, саяси станымы, тері-

сіні тсі, нәсілдік немесе баса да физикалы ерекшеліктері, жынысты

ориентациясы немесе рухани сенімі негізінде байалуы ммкін негатив

дискриминацияа арсы кресуге міндетті.

2. Әртүрлілікті мойындау. леуметтік ызметкерлер жеке адамны, отбасы-

ны, топ пен ауымны ерекшеліктерін ескере отырып, здері жмыс іс-

тейтін оамны этносты және мәдени әртрлілігін мойындауы және р-

меттеуі керек.

3. Ресурстарды әділ және дұрыс бөлу. леуметтік ызметкерлер иелігіндегі

ресурстарды ажеттілікке сай әділ блінуін амтамасыз етуі ажет.

4. Әділетсіз саясат пен практиканы сынау. леуметтік ызметкерлер ресурс-

тар жеткіліксіз жадайда немесе ресурстарды блу саясаты мен практи-

касы репрессивті сипатта болып, әділетсіздік пен ауіпке рынса, ол ту-

ралы жмыс берушіге, саясаткерлер мен жалпы жртшылыа жеткізуге

міндетті.

3-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ДІЛДІК ЖНЕ СЫНИ РЕФЛЕКСИЯ

леуметтік әділдікке атысты лтты жауапкершілік

      -

        -

           

        -

       

         

       





      









       

-



-





-







      

       



        

      





-





5. Ынтымақтаса жұмыс істеу. леуметтік ызметкерлер әлеуметтік эксклю-

зияа, стигматизацияа немесе баыныштылыа алып келетін әлеуметтік

жадайлара арсы кресіп, инклюзивті оам ру шін ызмет етуге мін-

детті (ХФ – IFSW, 2004).

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

-





-



-



-

-







       

      



-

       

3.2-ҚОСЫМША. Әлеуметтік әділдіктің мәні – АӘҚҚ этика кодексі

леуметтік ызметкер мамандыында әлеуметтік әділдік дегеніміз – о-

амды олдауа шаыруа ажетті негізгі жауапкершілік. оам зіні

мшелеріні барлыына пайдалы болып, оларды орай білуге тиіс.

Олай болса, әлеуметтік ызметкер мамандыы:

• Барлы адамдар шін, соны ішінде, жадайы тмен, әлсіз, әлеуметтік

трыдан әлжуаз немесе ерекше кмекті ажет ететіндер шін тадауды

және әлеуетін арттырып, кедергілерді азайта отырып, әділдік пен әлеумет-

тік әділдікке жол ашады.

• Тесіздік пен әділетсіздік саталан оамды жйе-

лер мен рылымдарды згертуге атсалысады.

• Адам ыыны бзылуына арсы трып, кедергі-

лерді жою шін бірлесіп жмыс істейді, азаматты-сая-

си ытар экономикалы, әлеуметтік және мәдени ытармен тыыз

байланысты екенін дәлелдейді.

• леуметтік саулыты ажырамас блігі ретінде оршаан ортаны орау-

а ыпал етеді.

• леуметтік процестерге, шешім шыаруа, әлеуметтік саясат пен ызмет-

терді дамытып, жзеге асыруа ауымдастытарды атысуына жадай

жасайды (А – AASW, 2010: 13).

Әділетсіздік – адама

деген әділ емес кз-

арас; тесіздік.

3-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ДІЛДІК ЖНЕ СЫНИ РЕФЛЕКСИЯ

-

-



-

   -

        

        -

       -



      

-







НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Қандай негізгі құндылықтарға сүйенесіз?

2. Бұл құндылықтардың түп-тамыры қайда?

3. Олар әлеуметтік жұмыстың негізгі құндылықтарына қалай сәйкес келеді?

Әлеуметтік әділдік және әлеуметтік жұмыс

        



-



       



Джон Ролз және әділдік теориясы

        

       



-

-

-



-

-



1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

          

-



-

       

-

-





-



теңсіздікті -

     

   



        -

-

-





       -

-



     

-

      







-

-

        





Ммкіндіктер тәсілі

-





         

-

       

Теңсіздік – те болмау

жадайы; тедікті

жетіспеуі.

3-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ДІЛДІК ЖНЕ СЫНИ РЕФЛЕКСИЯ







-

-

   

-



-

-

-







       

        

-



3.3-ҚОСЫМША. Нуссбаумның он негізгі мүмкіндіктер топтамасы

1. Өмір. Жасыны алыпты затыына дейін мір сру ммкіндігі; уаыты-

нан брын мірден озбау немесе мірді мәні жоаландытан мір сру-

ден бас тартпау.

2. Физикалық денсаулық. Жасы денсаулыты, оны ішінде репродуктивті

денсаулыты сатай білу абілеті; дрыс таматану және сапалы баспана-

а ол жеткізу.

3. Физикалық тұтастық. Бір жерден екінші жерге еркін кшіп-ону; зорлы-

зомбылытан, соны ішінде жынысты және отбасылы зорлы-зомбы-

лытан зін орай білу; жынысты атынаса анааттану және бала

тууа атысты мәселеде тадау жасай білу ммкіндігі.

4. Сезім, қиял және ой. Сезімдеріне сйену, иялдау, ойлау, пайымдау

және аыла салу, сауаттылыпен, базалы біліммен, математикалы

және ылыми дайындыпен шектеліп алмай, бларды наыз адама

тән тәсілмен жзеге асырып, апараттандыру және талапа сай білім не-

гізінде сііру. з тадауына сәйкес келетін діни, әдеби, музыкалы және

т.б. іс-әрекеттер негізінде туындылар жасаудаы және иялы мен ойын

пайдалана білу ммкіндігі. Саяси және кркем сз, діни сенімге атысты

кзарастар еркіндігі кепілдігімен оралатын аыл-ойына сйене білу

ммкіндігі. ажетсіз ынжылыстардан арылу ммкіндігі.

5. Эмоциялар. зінен тыс жадайлар мен зге адамдара тсіністікпен а-

рай білу; амор болатын адамдарды жасы кру, оларды жо екеніне

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

леуметтік жмыстаы әлеуметтік әділдікті ситуативті этикасы

         -

      

     

      -

        

  -





-



айыру, жалпы айтанда, жасы кру, айыру, саыну, алыс айту және

з орнымен ренжи білу ммкіндігі. орыныш пен рейден эмоциялы

дамуды тежелуі (Бл ммкіндікті олдау адам дамуында шешуші рл ат-

аратын бірлестікті олдаумен байланысты).

6. Практикалық себеп. «Жасы» концепциясын алыптастырып, мірін жос-

парлау туралы сыни трыдан ойлай білу (Бл ар-ждан және діни салт-

сана бостандыын орауа жол ашады).

7. Аффилиация. а) Басалармен бірлесе және басалар шін мір сре білу,

баса адамдара амор болу, трлі әлеуметтік арым-атынас орна-

ту; басаны жадайын тсіне білу (аффилиацияны мндай формасын

амтитын және дамытатын институттарды және жиналыс ткізу мен саяси

сз бостандыы ыын орау). б) зін рметтеу және кемсітуге жол

бермеуді әлеуметтік негізіні болуы; зіді ндылы ретінде рмет-

теп, басаларды да ндылыын мойындауа абілетті болу; Бл нәсіл-

дік, жынысты, сексуалды, этносты, касталы, діни, лтты шыу тегіне

атысты кемсітпеу аидаларын амтиды.

8. Басқа тіршілік иелері. Жануарлармен, сімдіктермен және де табиат әле-

мімен йлесімде мір сріп, олара амор болу.

9. Көңіл көтеру. Клу, ойнау, кіл ктеру, рекреациялы іс-шаралара

анааттану.

10. Қоршаған ортаны бақылау. а) Саяси. мірін басара алу шін саяси та-

даулар жасауа атсалысу; саяси кездесулерге атысу ыы, сз бостан-

дыы мен бірлестіктер ру еркіндігіні болуы. б) Материалдық. Млікке

(жылжымайтын және жылжитын млік) ие болу ммкіндігі, басалар-

мен те дәрежеде млікке ие болу ыы; басалармен те дәрежеде

жмыса тру ыы; негізсіз тінту-тексеру мен ттындаудан азат болу

ыы. Жмыста зін жасы сезіне білу, практикалы пайымдауын іске

осу, баса адамдармен конструктивті зара рметке негізделген байла-

ныстар орната білу.

(Nussbaum, 2011: 33–34)

3-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ДІЛДІК ЖНЕ СЫНИ РЕФЛЕКСИЯ





1. 

2. 

3. 

4. 

5. 

6. 



     





     

   -



-



-







НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. «Әлеуметтік әділдік» ұғымына қандай анықтама берер едіңіз?

2. Әлеуметтік әділдік әлеуметтік жұмыс үшін неліктен соншалықты маңызды?

3. Сіз мекен еткен ортада қандай әлеуметтік әділдік мәселесі бар деп ойлайсыз?

Сыни рефлексия – әлеуметтік жұмыстың негізгі практикасы

      

 

-

-





        

-



1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

Рефлексия дегеніміз не?

    реф-

лексия      -

    -

    

     -

    



       

     -

      

     

    

   

«рефлексивтілік»-

-



       





       

          

     -

-



-

       

-





       

-

   



      



        

        





-



Рефлексия – зіні не

ойлайтыныа, сезіміе

кіл блу; ол іс-әрекет

барысында немесе іс-

әрекет аяталаннан со

байалуы ммкін.

Рефлексивтілік –

тапты, нәсілдік, лтты,

гендерлік, жынысты,

жас ерекшеліктер мен

абілетті практикаа

әсерін білу негізінде

зіді және әлеуметтік

жадайыды тсіну.

3-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ДІЛДІК ЖНЕ СЫНИ РЕФЛЕКСИЯ



       

-





-

-

       

-



       

           

      





Сыни рефлексия дегеніміз не?





   

-

-



       







-

-









-



• 



• -



•    



1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

• -



•        



       

-



      



-



-



Рефлексивтілік



-

     



-











        



       

-









Әлеуметтік әділдік және сыни рефлексия

        -



        



3-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ДІЛДІК ЖНЕ СЫНИ РЕФЛЕКСИЯ

-



1. 



2. 



3.        

-

      



-



        -

      

      -





-



         

      

    

       -

-



    -



       -



       -



-

  

      -







-



       



1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

3.4-ҚОСЫМША. Оқиғаға талдау жасауға арналған сұрақтар

1. Сипаттау андай таырыптарды немесе модельдерді анытап беруі

ммкін?

2. Оиаа кім атыса алады және мені олармен байланысым андай бо-

луы керек?

3. Сипаттаудан андай трлі кзарастарды байауа болады? Кімні кз-

арасы басымдыа ие?

4. андай интерпретацияа кбірек жол берілген? Олар оиаа алай әсер

етті?

5. Оиаа интерпретацияларды алай жасауа болады?

6. гіме (нарратив) андай ндылытара, болжамдара, білімге негізде-

леді және олар аншалыты зекті немесе орынды?

7. Бл ндылытар, болжамдар мен білім айдан бастау алады?

8. андай кемшіліктер мен олылытарды айындауа болады?

9. Бл мәселеге атысты андай билік теориясы бар? Ол алай пайда болды?

КЕЙС

ТАПСЫРМА

леуметтік жмыс мамандыы бойынша білім алып жатан 25 жастаы студент

Эми іс-тәжірибеден ту шін алаш рет ерекше аморлыты ажет ететін жасс-

пірімдерге арналан интерната жіберіледі. Ол зін әлеуметтік әділдік пен адам

ыын жоары оятын тла ретінде сипаттай отырып, осы саланы тадап алу

себебі психикалы ауытуы бар туан інісімен тыыз байланысты екенін айтады.

Эми кндізгі блімде оитынына арамастан аша табу шін даяшы болып та ж-

мыс істейді. Бірде оны даяшы ызметінен бас тартып, шаындау психиатриялы

мекемеге жмыса тралы жатанын естіген бас аспаз психикалы ауытуы бар

адамдар туралы стеоретиптік сипаттаы әгімелер айтып, оны бл шешімін п-

тамайтынын білдіреді. Эми оны дискриминациялы тсініктемелеріне тсіністік-

пен арап, зіні келіспейтінін байатанымен, аспаз оан ла аспай, психиат-

риялы ауытуы бар жандара тіл тигізуін оймайды. Пайдасыз әгімені әрі арай

жаластырысы келмеген Эми ол жерден кетеді. Істі осылай аяталып, аспаза

тойтарыс бере алмааны шін Эми кейін зіне атты кейиді. •

3-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ДІЛДІК ЖНЕ СЫНИ РЕФЛЕКСИЯ

-

        



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Эмидің бұл жағдайды сыни тұрғыдан ой елегінен өткізуі үшін қандай сұрақтарды

қою пайдалы болар еді?

2. Эмиге мамандықтың әлеуметтік әділдік мақсатын жүзеге асыруда қандай сыни тал-

даулар көмектесе алады?

Қорытынды

       

      

-

-





-

-

-

       



ҚОСЫМША ОҚУ ҮШІН



Publications.

  

-



ҚАЙТАЛАУ СҰРАҚТАРЫ

1. Әлеуметтік әділдік деген не және ол әлеуметтік жұмыс үшін неліктен

маңызды?

2. Рефлективті практика мен сыни рефлексияның арасында қандай айырмашы-

лық бар?

3. Әлеуметтік әділдік пен сыни рефлексияны түсінуде теория қандай рөл

атқарады?

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

         







           





         







       







-



ПАЙДАЛЫ УЕБ-САЙТТАР

www.aasw.asn.au



         



www.acoss.org.au

-

        





       -

  



4-ТАРАУ

Әлеуметтік жұмыс, кедейлік жӘне

теңсіздік

Майк О’Брайен

ҚАРАСТЫРЫЛАТЫН НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕР

• Кедейлік – Аотеароа – Жаа Зеландиядаы маызды проблемаларды

бірі.

• Кедейлікті анытау мен лшеуді трлі жолы бар. Кейбір топтар, айталы,

балалар кедейлікті зардабынан иындыа кбірек шырайды.

• Кедейлік әлеуметтік ызметкер жмыс жргізетін жеке адама, отбасы мен

оама зиянын тигізеді.

• Кедейлік дегейі мен оны салдарын азайту масатында жеке адаммен

және топпен жмыс жргізу кезінде әлеуметтік ызметкерге этикалы және

кәсіби жауапкершілік жктеледі.

НЕГІЗГІ ТЕРМИНДЕР

адвокатты ызмет

әлеуметтік жмыс этикасы

депривация

кедейлікті крделі крсеткіштері

салыстырмалы тәсіл

табыс арылы аныталатын кедейлік крсеткіштері

табыс тесіздігі

эквиваленттік шкала

этика кодексі

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

Кіріспе





-

-







     

салыстырмалы тәсіл  

      

-

      -





-





       

       -





-

      

-





-

           

       

      



-





            





        -

          -

       

Салыстырмалы тәсіл –

андай да бір нәрсені

(мысалы, кедейлікті)

азіргі оам адекватты

немесе алыпты деп

абылдайтын дегейі-

мен салыстыра лшеу

немесе анытау.

4-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС, КЕДЕЙЛІК ЖНЕ ТЕСІЗДІК

Табыс өлшемдерінің-

          

    -

-



     

-

    эквиваленттік шка-

лаға



      та-

быс теңсіздігімен    

       

-

      

     

     -

-

     



табысы арқылы анықталатын кедей-

лік көрсеткіші     -

    

-



    

     

     -

   

       

  -



     -

     

     

-



Кедейліктің күрделі    

көрсеткіштерін     -

       -

    



Табыс өлшемдері –

жеке адамны табы-

сы және отбасылы й

шаруашылыы негізінде

аныталатын табыс

лшемі. Бл лшемдер

отбасы клемін есепке

алу негізінде тзетіледі.

оамдаы табыс-

ты блінісімен ты-

ыз байланысты лшем

трі.

Эквиваленттік шка-

ла – отбасындаы й

шаруашылыыны

трлі клемі мен ра-

мын салыстыруа мм-

кіндік беретін, кедейлік

крсеткіштерін тзетіп

отыруа арналан ста-

тистикалы рал.

Табыс теңсіздігі –

оамдаы табысты

жалпы блінуін зерттеп,

содан со тменгі топ-

тар мен жоары топтар

арасындаы байланыс

негізінде мәлімет сына-

тын лшем.

Табысы арқылы

анықталатын кедейлік

көрсеткіштері – азіргі

мірге сай немесе ана-

аттанарлы мір сру

дегейіне ол жеткі-

зу шін табысты жет-

кіліктілігін баалайтын

крсеткіш.

Күрделі кедейлік

көрсеткіштері – млкі

мен іс-әрекетіне арай

мір сру минимумын

анытайтын лшем.

мір сру дегейі

тмен немесе олайсыз

адамдара, тіпті жалпы

халыа да атысты

олдануа болады.

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

-

      



      



        







       



     -

-

-



         -

       

       

       -

 

 

       



        -

       



-





        -

-



-

       

        





-

-

-

       



4-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС, КЕДЕЙЛІК ЖНЕ ТЕСІЗДІК

         



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Кедейлікті түсіну мен талқылауда ақша неге маңызды?

2. Өз басыңыздан өткерген жеке тәжірибеңіз (тікелей немесе жанама түрде) кедей-

лікті түсінуге қалай әсер етті?

3. Әлеуметтік қызметкер мен әлеуметтік жұмыс практикасы үшін кедейлік неге осын-

шалықты маңызға ие?

Аотеароа – Жаңа Зеландиядағы кедейлік дәрежесі мен

деңгейлері

         -

-

      

-

-

-



 

 

    -

-

-

       



      

       

         

   

        -





       





       -

       

        

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

      -

          -



-

        

    





       -





4.1-КЕСТЕ. Этностық шығу тегі мен үй шаруашылығы сипатына қарай тұрғын

үй бағасының орташа 60 пайызына шаққандағы кедейлік деңгейі мен балалар

құрамы: соңғы үш сауалнаманың орташа көрсеткіші. Үй шаруашылығына

қатысты 2011–2013 жыл аралығындағы зерттеулер

0–17 жас аралығындағы иждивент

балалар: 1 060 000

Табысы төмен отбасындағы

балалар

Барлық бала

Бұл категория-

ға жататын-

дардың қанша

пайызы кедей?

Кедей бала-

лардың қанша

пайызы осы

категорияға

жатады?

Барлық ба-

ланың қанша

пайызы осы

категорияға

жатады?

Кедейлік дең-

гейі (%)

Кедейлер

құрамы (%)

Барлық баланы

қосқандағы

құрам (%)

Отбасылық үй шаруашылығы түрі

Жалғызбасты ата-анасы бар отба-

сылық үй шаруашылығы

Толық отбасылық үй шаруашылығы

Бірнеше ересек адамы бар үй

шаруашылығы

Отбасы түрі

Жалғызбасты ата-анасы бар

отбасылар

• Жалғызбасты ата-ана

• Әулеттік үй шаруашылығы

Толық отбасы

15 47 76

4-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС, КЕДЕЙЛІК ЖНЕ ТЕСІЗДІК

Отбасылық үй шаруашылығындағы

балалар саны

1 немесе 2

Этностық шығу тегі

Маори

Пасифика халқы

Басқалар

Пакеа

Отбасылық үй шаруашылығындағы

ең жоғарғы білімі

Ресми білімі жоқ

Тек орта мектеп

Мектептен кейінгі, дәрежесі

жоқ білім

Дәрежесі бар немесе ЖОО кейінгі

білім

Отбасылық үй шаруашылығының

негізгі табыс көзі

Жәрдемақы

Нарық

Жер иелігі

Жаңа Зеландияның тұрғын үймен

қамтамасыз ету корпорациясы

Жалға алу

Меншікті үй

Жалпы бала саны 23 100 100

(Perry, 2016b сәйкестендіріліп алынды)

       

      -

         -

          -

         

-



       



       -

-





1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

       

-

-



   





-





4.2-КЕСТЕ. Материалдық қиындық деңгейі, түрлі топтар +- 9 стандарты

бойынша қиындықты бастан өткеріп жүрген топ көрсеткіші

Жалпы халық саны 10

0–17 18

65+ 2

Екі ата-ана<65 10

Жалғызбасты ата-ана<65 38

Жұп<65 6

Пакеа 9

Маори 27

Балалар (нарықтық табыс) 11

Балалар (жәрдемақы) 51

(Perry, 2016b: 47, E.9-кесте қысқартылып алынды)

      

      

      -

     

         -

     депривация -

     -

      









       -

-



Депривация – й ша-

руашылыыны немесе

ауымны әлеуметтік-

экономикалы жадайы

мен мір сру дегейі-

ні кешенді крсеткіш-

тері. Бл негізінен табыс,

трын й, денсаулы

және білім сияты

біратар айнымалылар-

ды амтиды. Депри-

вация крсеткіштері

бірнеше ауым арасын-

даы осы стандарттарды

салыстырудан трады.

4-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС, КЕДЕЙЛІК ЖНЕ ТЕСІЗДІК

       -

       

-







-

        

         -

-



        



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Кедейлік себептерін қалай анықтайсыз және теңсіздік пен кедейлікке қатысты құн-

дылықтар мен саяси позицияларды қалай сипаттайсыз?

2. Бұл анықтамалардың әлеуметтік жұмыстағы практикаңызға әсер-ықпалы қандай?

3. Агенттіктің идеясы мен әлеуметтік жұмыстағы құрылымдық байланыстар кедейлік-

ке қарсы қалай жұмыс жүргізеді?

4. Кедейлікпен күресте әлеуметтік қызметкердің этика кодексінің маңызы қандай?

Әлеуметтік жұмыс және кедейлік

        

         



-



-

-



          

       -

          

        

      









1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР











-

-



-



-



-

        -

-



-

 





-





       

-



-

-

-





        -



        -





-





        -

        

  

4-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС, КЕДЕЙЛІК ЖНЕ ТЕСІЗДІК



       -



        

-











-





НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Джонс ханым және оның отбасымен жұмыстағы негізгі мәселе қандай?

2. Сіз және агенттік оған қандай қолдау көрсете аласыздар?

3. Джонс ханым сияқты клиенттер және олардың атынан әлеуметтік қызметкерлер өз

практикаларында қорғаудың қандай түрін қолдана алады?

КЕЙС

ТАПСЫРМА

Джонс ханым – ш балалы жалызбасты ана. Балаларыны екеуі жергілікті

бастауыш мектепке, ал шіншісі йді жанындаы балабашаа аптасына ш рет

барады. Джонс ханым жалызбасты ата-анаа крсетілетін кмек ретінде апта-

сына бір рет жаазеландиялы 325,98 доллар, отбасылы салы несиесі ретінде

221,61 доллар және баспана шін кмекке 225 доллар алады. Ол XYZ деп атала-

тын әлеуметтік жмыс агенттігіне телефон шалып, зіні аржыны игеру мен бала

ктімі мәселесіне аладап отыранын жеткізеді. арызы боландытан оны пәтері-

нен шыарып жіберу аупі туындап, аржылай иындытар Джонс ханымны ден-

саулыына кері әсер етіп, бл балаларына атысты агрессияа әкелуі ммкін екенін

агенттікке жеткізеді. Джонс ханым мндай ысым балаларыны жадайына әсер

етіп отыранына аладайтынын ашы айтады. Балаларды сабаа атысуы мен

лгеріміне атысты жадай да мәз емес. Олар з рбы-рдастарынан алыстап

барады, бір-бірімен кп тбелеседі. Бл жадай Джонс ханымны кіліне кірбі

тсіреді. •

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

4. Келесі бөлімді оқымас бұрын Джонс ханыммен жұмыс жүргізуге қатысты қандай тә-

сілді қолданатыныңызды ойланыңыз.

Сонымен, мұның мәнісі не? Практика туралы және практика үшін

қажетті ойлану



        





    -

      



         -

    



 әлеуметтік жұмыс этикасының -

     

   

    

     

  этика кодексінде  



      

     

        

       -



   -

-

        



      

     -

        

        

  -

       -

       



Әлеуметтік жұмыс

этикасы – адам ы-

тары мен әлеуметтік

және экономикалы

әділдік принципте-

рін дамыту.

Этика кодексі – эти-

калы практиканы а-

параттандырушы және

баыттаушы ережелер.

4-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС, КЕДЕЙЛІК ЖНЕ ТЕСІЗДІК

-



        



-







-









Жеке дегей

    адвокаттық қызмет

-





    

      

     -

      









          -

       

        

        

       -

-



-









         -

      

Адвокаттық қызмет –

жеке адам немесе от-

басыны атынан әрекет

ету; оиа айталанан

жадайда клиент з

бетінше әрекет ете алуы

шін оны дадысы

мен сенімін дамытуды

кздейді.

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

-

-



-

-



-



-

-

       -





-

       -





          -

       

-





      

-

-



-

-



       -





йымды дегей



-





-



        

4-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС, КЕДЕЙЛІК ЖНЕ ТЕСІЗДІК





рылымды дегей

-

-



      

   -

       

-





-

  -

          -

       

       -

     

     







          -

   



     

-

-





        



ҚАЙТАЛАУ СҰРАҚТАРЫ

1. Аотеароа – Жаңа Зеландияда кедейлікті анықтап, өлшеудің қандай тәсілдері

бар?

2. Кедейлік пен әлеуметтік жұмыс арасындағы байланыс қандай?

3. Жеке және жүйелік деңгейінде кедейлік пен оның салдарын азайтуда әлеу-

меттік қызметкер қолданатын негізгі тәсілдер қандай?

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

100

ҚОСЫМША ОҚУ ҮШІН

 Wellington: Bridget Williams

Books.





.



-

         



. Bristol:

Policy Press.

-



. Bristol: Policy Press. 2014.

        

-







-



ПАЙДАЛЫ УЕБ-САЙТТАР



-



-





-

-















-



-



101

5-ТАРАУ

мӘдениетаралық практиканы қайта

жаңғырту

Шарлотта Уильямс

ҚАРАСТЫРЫЛАТЫН НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕР

• Этносты және мәдени әртрлілік Австралия мен Аотеароа – Жаа

Зеландия шін алыпты жадай және ол әлеуметтік жмыс практикасында

айын крінеді.

• Мәдениетаралы әлеуметтік жмыс концепциясы мен практикасы сыни тә-

жірибені сапалы негізін талап етеді.

• Мәдени азшылы топтар – мәдениетаралы байланысты пассив рбан-

дары емес, керісінше, жасы нәтижеге ол жеткізу шін бірігіп іс-әрекет

ететін белсенді атысушылар.

НЕГІЗГІ ТЕРМИНДЕР

азаматты

еуроцентристік практика

кптрлілік

мәдени біліктілік

мәдени релятивизм

мәдениет

нәсілшілдікке арсы практика

тоысу

трансформативті практика

этносты шыу тегі

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

102

Кіріспе

        

      -

      



        -

        





         -

    -



  

-

       

        

     -

-

      





         





 

-

       

-





«мәдени біліктілік»  

-



-

-









-



Мәдени біліктілік –

әртрлілікпен табысты

жмыс істеу шін ажетті

білім, кзарас және

дадылар.

5-ТАРАУ. МДЕНИЕТАРАЛЫ ПРАКТИКАНЫ АЙТА ЖАЫРТУ

103



-





-

        -







         -

     

-





НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

Ең алдымен, Бірінші Ұлт (First Nation) болып қабылданатын халықтарға, мигранттар

мен олардың ұрпақтарына қатысты мәдени әртүрлілік мәселесін қарастыру кезіндегі

негізгі айырмашылықтарды ой елегінен өткізіп алыңыз.

1. Нәсіл мәселесі жөніндегі Ұлттық уәкіл Том Калма мырзаның «Адам құқығы,

мультимәдениет және байырғы халықтар құқығы» атты баяндамасын оқып,

талқылаңыздар. Австралиядағы іс-шараларды Адам құқығы жөніндегі комис-

сияның уеб-сайтынан оқи аласыздар: www.humanrights.gov.au/news/speeches/

speech-human-rights-multiculturalism-and-indigenous-rights.

2. Мәдениетаралық практиканың неғұрлым ауқымды тәсілдеріне байырғы халықтар

тәжірибесі қандай үлес қоса алады?



-

-

-



       

-







Мәдениет, мәдени әртрлілік және «контексті ескеруге шаыру»

-

        -

        

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

104

Мәдениет-



   

      -

     

-

   -

-





-



-

      



-

-

«Этностық»



      -

     



  азаматтығыңыз-

     -



        -

       

       



• -



• 



• 

-

        

-



•          



Мәдениет – орта мір

сру салты, орта білім,

сенім, әдет-рып пен

салт-дәстр, іс-әрекет

тәсілдері мен болмысы.

Этностық шығу тегі –

наты лта, айматы

мәдениетке, текке және

тілге атысты ым.

Азаматтық – за жзін-

де белгілі бір мемлекет-

ті азаматы болу.

5-ТАРАУ. МДЕНИЕТАРАЛЫ ПРАКТИКАНЫ АЙТА ЖАЫРТУ

105



-

-

-



   -

        





        -



    -

     

        





-

    

      -

-

-



-

   



-

-





        -

-

   -











        

-

     -

    -



1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

106

       

     -

-

    -



      -

       -

        





-





-



        





-





      



-

-







-

     -

    

    көптүрлі-

лігі     

     

 

       



      

       -

-





Көптүрлілік – жа ан-

ды мобильділікке

байланысты этнос-

ты-мәдени топтар

диверсификациясы-

ны кшеюі.

5-ТАРАУ. МДЕНИЕТАРАЛЫ ПРАКТИКАНЫ АЙТА ЖАЫРТУ

107









-

-



-

-





НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Өзіңіз тұратын аймақтағы этносаралық айырмашылықтар туралы тұжырым жаса-

ңыз. Өз аймағыңыздың демографиялық профиліне аудит жасаңыз. Этностық азшы-

лық топтарының өкілдері туралы қандай мәселелер қарастырылады, талқыланады

және есеп беріледі? Қорытындыларыңызды дәлелдеу үшін бұқаралық ақпарат құ-

ралдарынан мысалдар таңдаңыз.

2. Негативті стереотиптер азшылық топтан шыққан адамдардың салауаттылығына

қалай әсер етеді?

3. Түрлі азшылық топтарды интеграциялауда Австралия мен Аотеароа – Жаңа

Зеландия қандай нақты мәселелерге тап болып отыр?

4. Сіздің штатта немесе мемлекетте нәсілшілдіктен және азшылықты кемсітуден қор-

ғайтын қандай заңнамалық база бар?

Нәсілшілдік

-

-



-

-

        







  

-

-

        

  

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

108

-

-



    -

     -

      -

    

нәсілшілдікке қар-

сы      -

-



-

-

-



-

     

-



    -



-





      

     -



Мәдениеттің маңызы

       -

      -

         -





        -

        -

         

      

       

       



Нәсілшілдікке қарсы

практика – кей топ-

тарды нәсілшілдікке,

маргиналдануа және

әлеуметтік эксклюзияа

шырау себептеріне к-

іл блу; мндай тесіз-

діктерді амтитын саясат

пен практикаа жйелі

трде арсы шыу.

5-ТАРАУ. МДЕНИЕТАРАЛЫ ПРАКТИКАНЫ АЙТА ЖАЫРТУ

109

-



-

       -



       

-

       

-

-

       



       

      



      -

         -

        

       -



-

          -



      -

-

      

-

-





-

-

    

-

-



     -

-



     -

      

тоғысулар     

Тоғысу – жасы,

мгедектігі, жынысы,

әлеуметтік-эконо-

микалы жадайы,

тілге абілеттілігі, діні,

кшіп-ону тарихы

немесе зады мәрте-

бесі сияты бірегейлікті

айындаушы факторлар

жиынтыы.

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

110

-

       

         



Мәдени әртүрлілікке қатысты әлеуметтік жұмыс тәсілдері

-

-

«мәдени біліктілікке»

        -

        

         

        -





-





-

       



     

       -



  

      -

         

       

         

     -

     



 еуроцентристік практика   

-

   -

     

        -

     



-



Еуроцентристік прак-

тика – трлі топтарды

басым мәдениетке

бейімделуін немесе

оан ассимиляция-

лануын жетістікке

жетуді лшемі ретінде

арастыру.

5-ТАРАУ. МДЕНИЕТАРАЛЫ ПРАКТИКАНЫ АЙТА ЖАЫРТУ

111

-







       -

      

    



-



      

   



       -

        

         -



    -



-

       

-

       

        

        

-



-

    

      

      -



     

      -

    Мәдени реляти-

визм      

-

-

     

     

-



Мәдени релятивизм –

мораль жйесін салыс-

тыру барысында барлы

мәдениет бірдей деген

кзараса сйену,

яни барлы мәдени

атрибуттарды сыйлап,

рметтеу.

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

112

-





      -

       

        

       

        -

     

-

       -



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Мәдениетаралық практика тәжірибеге қалай әсер етеді?

2. Институционалдық және құрылымдық өзгерістерге көңіл бөлу кемшіліктерді жою-

ға қалай көмектеседі?

3. Көмек алып отырған адамдардың қызмет көрсетуге атсалысуы қызмет көрсету са-

пасына қалай әсер етеді?

Этностық және мәдени азшылық топтарға бағытталған

трансформативті практика

-



        

        



     







       -





       -



      

    -



5-ТАРАУ. МДЕНИЕТАРАЛЫ ПРАКТИКАНЫ АЙТА ЖАЫРТУ

113

     

-

     

    -

    трансформативті

практиканың

     -

     

-



-

-



-





        

-

-



      

        

-

-



      





-

-



-





-

-





-



Трансформативті

практика – траты,

кпдегейлі згерістерді

жзеге асырып, нәтиже-

лерге бірдей ол жеткізу

шін клиенттермен (топ

немесе оам) бірлесіп

маызды масаттара

жетуді кздейтін ин-

тервенцияа арналан

бірттас, кплшемді

рылым.

1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

114

-

-

      

-













        -

         

        -



Трансформативті практика

Азшылық топ/

жеке адам

Сыни рефлексивті срау:

зі, трылыты жері,

лты, мәдениеті, тарихи

контекст және орны

Сезімталды: сенім, за-

ра әрекет, консультация

Біріккен әрекет: ызмет

крсету мен сыну

дизайнын тадауда

дауыс беру ммкіндігін

алыптастыру

ы орауа

баытталан

адвокатты ызмет пен

институционалды,

стратегиялы

згерістерге атысты

жауапкершілік

5.1-СЫЗБА. Трансформативті практика

(Williams & Graham, 2016, қысқартылып алынды)

5-ТАРАУ. МДЕНИЕТАРАЛЫ ПРАКТИКАНЫ АЙТА ЖАЫРТУ

115



• 



• -

-



•        



• 



• 



• -



•         



•       -



      -

         

       -

        -

-

   



-

-

     

-



          





-





         



1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

116

КЕЙС

ТАПСЫРМА

Әлеуметтік жұмыс сипаты

Наты бір мәдени контекстегі әлеуметтік жмыс туралы білуге ммкіндік беретін ре-

сурстарды жеткіліктілігіне арамастан, мәдениеті мен тілі баса ортадан шыан

арт адамдара крсетілетін медициналы-әлеуметтік ызмет трлеріне атысты

тәжірибелерге жргізілген Австралиялы зерттеулер тиімді мәдениетаралы әре-

кеттестікке, атысу мәдениеті мен интервенцияа жол ашатын контекстуалды мо-

дельдер мен ызметкерлерге тән сипаттамаларды анытап берді (Maidment, Egan

& Wexler, 2011). арт клиенттер мен оларды аморшылары мәдениет аралы а-

рым-атынасты сәтті жзеге асырудаы әлеуметтік ызметкерге тән наты тлалы

сапаларды анытады. Олар: айырмашылытарды абылдай білу, тзімділік, шын-

шылды, жанашырлы және мият тыдау. Кп жадайда тілі мен мәдениетінде

айырмашылыы бар арт клиенттерді (CALD) туан тілін мамандарды білмейті-

ніне арамастан, рмет крсете отырып тіл табысуа тырысу нәтижесінде клиент –

маман арым-атынасыны негізі аланды.

Уаыт мәселесіне атысты кптеген мәліметтерді де мамандар клиенттерге жет-

кізіп отырды. Мәдениетаралы коммуникация осымша уаытты ажет ететіндіктен,

оны жмсауа дайын болу маманны клиентке аморлы крсетуге дайын екенін

білдіреді. Бір уаытта, агенттікті кту блмесінде за отыру арт адамдарды ала-

датып, з кшіне сенімсіздігін тудырады, здерін әлеуметтік ызметкерлер баала-

маандай кй кешеді. Ктім мәселесіне атысты немі ктеріліп келе жатан таы-

рыптарды бірі кәсіби маман уаытын маызды да сапалы мәдениетаралы ызмет

крсетуге жмсауы керек деген сзбен тыыз байланысты. кінішке арай, нәтиже-

ге баытталан процесс арылы емес, лшенетін нәтиже арылы баалау керек деп

есептейтін мемлекеттік секторды неолибералды экономикалы императивтеріне

бл тиімділік айшы келеді.

Медициналы, зады немесе аржы саласындаы крделі мәселелер бойын-

ша, сондай-а болаша мірін жоспарлауа атысты отбасылармен жмыс жргіз-

генде аудармашылармен бірлесе ызмет атаратын білімі мен дадысы бар практик

мамандарды маызы те зор. Бл зерттеуге атысушыларды біратары денсау-

лы сатау саласы мен әлеуметтік ызмет крсету мамандарыны арт адамдара

жасы арамаанын айтып, әлеуметтік ызметкерлерге микро, мезо және макро

дегейіндегі интервенцияларда жас ерекшелік практикасы мен арым-атынасын

стану ажеттігін ескертті. Мәдениеті мен тілінде айырмашылыы бар арт адам-

дар здерімен аз да болса зерттеу жргізуге, туан елі мен жері және әлемдегі орны

5-ТАРАУ. МДЕНИЕТАРАЛЫ ПРАКТИКАНЫ АЙТА ЖАЫРТУ

117

туралы біратар базалы білімдерді алуа, сәлемдесу, «иә» немесе «жо» сздерін

сол тілде айту шін маызды тілдік дадыларды алыптастыруа дайын мамандар-

ды рметтейді. Кейбір ызметкерлер бастапы арым-атынас процесіне кмек

крсету және иммиграциялы саяхата атысты жадайларды кбірек білу шін

дниежзіні баса блігінен келген клиенттермен бірінші рет кездескенде атлас-

ты пайдаланады. Мәдениеті мен тілі згеше отбасылардаы трлі рпа кілдері-

ні ктіміне атысты біраз мәліметтерге ол жеткізгеннен кейін, әлеуметтік ызмет-

кер практикалы кмек беру және олдау крсету масатында отбасыны трлі

мшелерімен келіссздер жргізіп, делдалды ызметтерге араласады. •

НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Мәдениеті мен тілі өзгеше адамдар қауымдарымен жұмыс жүргізгенде тақырып-

тық зерттеулер айқындағандай әлеуметтік қызметкерлерге қандай тұлғалық қа-

сиеттер көмектесе алады?

2. Түрлі мәдениеттерде қарт клиенттермен жұмыс жүргізу кезінде аудармашының кө-

мегіне сүйену қандай практикалық мәселеге алып келуі мүмкін?

      

        

         

        -

       

      -

       

     -

-



-



-







-









       -

         



1-БЛІМ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ АЗІРГІ МСЕЛЕЛЕР

118



-

   -

-



       -

      



       

-

 

-



ҚОСЫМША ОҚУ ҮШІН



humility as an alternative to cultural competence. 



. Bristol: Policy Press.

ПАЙДАЛЫ УЕБ-САЙТТАР

www.fecca.org.au









ҚАЙТАЛАУ СҰРАҚТАРЫ

1. Мәдениетаралық практика мен мәдени біліктілік идеясына қатысты айтылған

қандай сынды білесіз?

2. Трансформативті практика бұл сынға қаншалықты жауап бере алды деп

ойлайсыз?

3. Басқа мәдениет өкілі болып саналатын клиентпен жұмыс істеуге қатысты әрі

маңызды деп есептейтін факторларды қалай анықтап, бағалайсыз?

4. Бұл тарау мәдениет пен этностық ерекшеліктерге қатысты бір деңгейде-

гі айырмашылықтарға назар аударады. Бұл принципті жасына, жыныстық

ориентациясына, таптық белгісіне, жынысына және діни наным-сеніміне қа-

тысты ерекшеліктерге қатысты қалай қолдануға болатынын ойланып көріңіз.

Қандай ұқсастықтарды байқадыңыз? Айырмашылықтар бар ма?

5-ТАРАУ. МДЕНИЕТАРАЛЫ ПРАКТИКАНЫ АЙТА ЖАЫРТУ

119











what-is-multiculturalism

       -



ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

Екінші блімде әлеуметтік жмыс практикасыны наты сала-

лары туралы әгіме озаймыз. Аотеароа – Жаа Зеландия мен

Австралияда практиканы жалпы шарттары аныталан. Олара

байыры халытар практикасы және мәдениет, отбасындаы зор-

лы-зомбылы, денсаулы, мгедектік, артты, психикалы ден-

саулы, нашаорлы, баланы орау, ылмысты сот трелігі са-

ласындаы жасспірімдермен жмыс, апаттан кейінгі жадайдаы

әлеуметтік жмыс жргізу сияты мәселелер жатады. Біз сондай-

а әр адама, отбасына, топ пен оама тән айталанбас мәдени

контексті тсінуді маызын атап теміз. Занамалы және әлеу-

меттік саясат контексі бір-біріне самаанымен, бл тараулар-

да практика жзінде Тасман әлемінде састытар те кп екенін

байаймыз. Сонымен атар әлеуметтік ызметкер жеке адаммен,

отбасымен, топпен және оаммен жргізген жмыс модельдеріне

сйене отырып, әлеуметтік жмысты саяси мәселесі туралы пікір-

лер де беріледі.

2-БӨЛІМ

122

6-ТАРАУ

аборигендер мӘселесі мен

практикасы

Стефани Гилберт

ҚАРАСТЫРЫЛАТЫН НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕР

• Тарих – адамдарды аымдаы мірімен тыыз байланысты.

• Австралиядаы аборигендерді тсіну шін оларды адам ыы жолында-

ы кресін тсіну керек.

• леуметтік жмыс практикасы зіді баалай білуді және зіді згені ор-

нына оя білуді ажет етеді.

НЕГІЗГІ ТЕРМИНДЕР

адам ыы

азаматты

әртрлілік

байыры

байыры халытар ыы

з-зін анытау

ытар

мәдениет

отарлау

6-ТАРАУ. АБОРИГЕНДЕР МСЕЛЕСІ МЕН ПРАКТИКАСЫ

123

Кіріспе

      

-







-



-

-









-



Тарихи түсінікті дамыту

     

      

-

-

        

-



       -

        

       

      -

     отарлаудың -

      

     -

     -

      

      

-

         -

       

        -

       -



Отарлау – наты бір

аумаа немесе елге

саяси баылау орнатып,

з еліні азаматтарын

сонда оныстандыру.

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

124

 

       



  

    

-



-



-







-



        

    -

          -

    

-

    

азаматы       

-

     

 -





-



-

       

       





       -

-



-

-



-



Азаматтық – наты бір

елге тиесілі екенін білді-

ретін зады ы.

6-ТАРАУ. АБОРИГЕНДЕР МСЕЛЕСІ МЕН ПРАКТИКАСЫ

125





        -

   -



-





     

       -

        

-





-



-



    -

    



-

       

         

-





-

-

-





-

 

-

-

-





-

        -

       

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

126





-

       

-

-



-

       -

       





   -

-



     

мәдени      -

      -

      



     

       

-

-



-



  

       -

  

-



-

-

      

      -



-

-

        





Мәдениет – орта мір

сру салты, орта білім,

сенім, әдет-рып пен

салт-дәстр, бірлесіп

шаруашылы жргізу

мен мір сру тәсілдері.

6-ТАРАУ. АБОРИГЕНДЕР МСЕЛЕСІ МЕН ПРАКТИКАСЫ

127

        

         -



         -

        



          

-



       -





     -





         



      -

     

    -

   байырғы   -

  



    



•    -

       



•        

-

-



• -

-



•     

        



-

       -



Байырғы халық – або-

ригендер мен Торрес

базын мекендейтін

халытар, Еуропалы

отарлаудан брын

Австралияда мір

срген халытарды

рім-бтаы.

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

128





-

        

-

     





   -









-

-



   -

-





       

       





-

-





       

   -

     

      



    -

-





-







         -



6-ТАРАУ. АБОРИГЕНДЕР МСЕЛЕСІ МЕН ПРАКТИКАСЫ

129

        

   -

-

     

     



Бұл саладағы практиканы неден бастаған дұрыс?

    



     

-

-

байырғы халықтар құқы-

ғы

      



-

-



         

      

       -



       



       -

         

-



         



-



    адам құқығын

     -

      

      

-

     -

        

Байырғы халықтар

құқығы – байыры ха-

лытарды жерін, тілін,

дінін және мәдени мра-

сын сатау ыы.

Адам құқығы – те

ыа ие болу, сз

бостандыы, дін және

бірлестік бостандыы,

за бойынша тедік, ер-

лер мен әйелдер тедігі,

ммкіндіктер тедігі,

бейбітшілік сияты бар-

лы адамдар ие болуа

тиіс ы.

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

130





    -

      -

     

 өз-өзін анықтауға   

     -

     





-

-



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Іс-тәжірибеңіз барысында қандай да бір заң немесе процесс бір топқа қарағанда

екіншісіне көбірек ықпал еткенін байқаған кезіңіз болды ма?

2. «Алшақтықты жою» науқанына қатысты стратегиялар немесе бағдарламалар тура-

лы естідіңіз бе? Олардың жасалу себебі не деп ойлайсыз?

3. Аборигендер өздерінің төл мәдениетін қазіргі уақытта қолдана алады деп ойлай-

сыз ба? Олардың мәдени практикасына қандай кедергілер кесірін тигізуі мүмкін?

Жағдайды жан-жақты тұжырымдай білу





-



      







-

-





       -

  -







Өзін-өзі анық-

тау – саяси мәртебесін

еркін анытау ыы

және экономикалы,

әлеуметтік және мәдени

дамуа еркін трде ол

жеткізу ыы.

6-ТАРАУ. АБОРИГЕНДЕР МСЕЛЕСІ МЕН ПРАКТИКАСЫ

131

•        



• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• -



       -

         -

        -

       

-



        

    

-









         

       

-

       -





-

-

-







-



-



2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

132

-



-







Практикадағы мәдени жауапкершілік

-

-

-



-



-





       





-









-



-

-





     



-





-



          

       



6-ТАРАУ. АБОРИГЕНДЕР МСЕЛЕСІ МЕН ПРАКТИКАСЫ

133





-

 

-

-



-



         



-



    -





      -

         

        -

      



-





-

       

-

     

    -

     -

    әртүрлі 







-



-



    -



-



Әртүрлілік – шыу тегі

бірнеше лтты рай-

тын тлалар, тсі, діні,

әлеуметтік-экономика-

лы тобы, жынысты

ориентациясы бір-біріне

самайтын адамдар.

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

134

НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Адамның отбасы туралы түсінік қалыптастыру үшін істі неден бастайсыз? Өз жазба-

ларыңызда отбасылардың географиялық шығу тарихын қалай белгілеп отырасыз?

2. Бұл тәжірибелердің барлығы белгілі бір адам үшін маңызды екенін түсінетініңізді

қалай көрсетесіз?

Мәдени практикадағы қиындықтар

       

      



-

-



        

КЕЙС

ТАПСЫРМА

Аборигендерге атысты жргізілген әлеуметтік жмысты е ызытысы ре-

тінде «Жоалан рпа» мәселесін айтуа болады. Оларды отбасылы геног-

раммасын жасау біршама иынды туызады. Туып-скен отбасы, асырап алан,

баып-аан отбасы бар және олармен тыыз арым-атынастаы адамны ге-

неалогиялы шежіресін жасап крііз.

Жаа Отстік Уэльсті Ньюкасл аймаында ызмет ететін маман трлі геог-

рафиялы ортадан шыан, зіндік ерекшеліктері бар клиенттермен жмыс істеуі

ммкін. Бл айма, негізінен, шаын ауылдардан, «әскер алашыынан» және

негізгі экономикалы ндіріс ызметін ауылшаруашылыы атаратын ауым-

ды алалардан трады. Аймата сонымен атар кптеген кмір шахтасы да бар.

Миссиялар болан жерде, кем дегенде, ш Абориген оамдастыы бар және

1900 жылдарды ортасында мәжбрлі ассимиляциялау саясатыны кесірінен

Батыстан оныс аударан адамдар және оларды рпатары да сол жерде. Бл

аборигендерді барлыы здеріні келген ірімен де, азіргі кезде туыстары мір

сріп жатан жермен де етене байланысты. •

6-ТАРАУ. АБОРИГЕНДЕР МСЕЛЕСІ МЕН ПРАКТИКАСЫ

135

-

-

-



         

       

-



-

-



-

  

-

-



    



         -

        



-



-





        -

-

     

        -







НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Сіз әлеуметтік қызметкер, ал абориген клиент болса, онымен байланыс орнатуда

қызметіңізді қалай пайдаланар едіңіз?

2. Абориген клиентпен жұмыс жүргізу кезінде арадағы үстемдік мәселесін қалай жұм-

сартар едіңіз?

3. Абориген клиентпен арадағы коммуникациялық кедергіні жеңу үшін не істер

едіңіз?

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

136

Қорытынды

       

     -

        -

        -





      -

-

       

        -



  

         

      







    



-

     

-



      

-

-

-

       

-





ҚАЙТАЛАУ СҰРАҚТАРЫ

1. Осы тараудан австралиялық аборигендер туралы не білдіңіз?

2. Білім алу барысында аборигендер тарихын зерттеп білуге қатысты алған қан-

дай тәжірибеңіз бар? Бұл сіздің практикадан нені күтетініңізге қалай әсер етуі

мүмкін?

3. Байырғы халықтармен жұмыс жүргізу кезінде сол ортадан шыққан немесе ол

ортаға жатпайтын практик маман қандай мәселеге тап болуы мүмкін?

4. Байырғы халықтар мәселесіне қатысты сіздің жеке және кәсіби көзқарасы-

ңызға не көбірек әсер етті?

6-ТАРАУ. АБОРИГЕНДЕР МСЕЛЕСІ МЕН ПРАКТИКАСЫ

137

ҚОСЫМША ОҚУ ҮШІН



 -







        







-

-



ПАЙДАЛЫ УЕБ-САЙТТАР



      -



138

7-ТАРАУ

аотеароа – жаңа зеландия байырғы

халықтарының проблемаларына шолу

Леланд А. Рувуи

ҚАРАСТЫРЫЛАТЫН НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕР

• Маорилермен жмыс кезінде рухани, табии және адами факторлар ара-

сындаы зара байланысты білу аса маызды.

• Байыры халытарды аманды пен саулы туралы концепциясыны мә-

нін у және бірегейлігін олдау – оларды тарихын, нарративтерді рлін

білу арылы алыптасып, маорилер мен оларды әулет (ванау) туралы мә-

дени тсінігімізді тередетеді.

• Te Tiriti o Waitangi (Вайтанги келісімі) мен оны азіргі маызын білу –

Аотеароадаы мәдени байланысты тсінуді негізгі жолы.

• Біз бл білімді мәдени ерекшеліктерді арастыратын практикада олдана

аламыз.

• Ванауды амандыына атысты мәселелермен айналысуда австралиялы

теориялы және практикалы ебектерді кмегімен кеейтілген ы-

тар мен ммкіндіктерді (Te Mahi Whakamana) (билікті (mana) жетілдірудегі

әлеуметтік және ауымды жмыс теориясы мен практикасы) тсінуді ма-

ызы зор.

НЕГІЗГІ ТЕРМИНДЕР

байыры

he ngakau Māori (маори жрегі)

ko au (мен)

mana (билік, артышылы)

mauri ora (мірлік кш, денсаулы)

tangata whenua (жер ожайыны)

7-ТАРАУ. АОТЕАРОА – ЖАА ЗЕЛАНДИЯ БАЙЫРЫ ХАЛЫТАРЫНЫ ПРОБЛЕМАЛАРЫНА ШОЛУ

139

tauiwi (маори емес, жатжртты)

Te ahureitanga (бірлік)

Te āhurutanga (ауіпсіздік)

Te Mahi Whakamana (кеейтілген ытар мен ммкіндіктер)

Te Tiriti o Waitangi (Вайтанги келісімі)

Te whakapono (сенім)

tikanga mātauranga (білім беру әдісі)

Tūhonotanga (осылу байланыс)

wairuatanga (рухани)

Whakamanawa (сенімділік)

whakapapa (генеалогия)

Whakawhanaungatanga (арым-атынас)

whānau (ванау)

Кіріспе

      

     



-

-



-

         -

       

-





    



Кейіннен біз бұл тану аспектілерін тарихи оқиғалардың,

нарративтердің рөлін және маорилердің амандығы мен сау-

лығын есепке алатын «», яғни «әлеу-

меттік және қауымдық жұмыс практикасында мананың

жетілдірілуіне әсер ететін байырғы халықтардың жергілік-

ті теориялық құрылымдарының» пайда болуын қарастыру-

да қолданамыз (Ruwhiu, 2009, 2001).



Мана (mana) – рмет,

стемдік, артышылы,

ар-ждан, кішіпейілдік,

танымал адамдарды

жерлері мен беделі,

зін-зі рметтеу сезімі.

Байырғы – наты бір

ір немесе лкені

байыры трыны болу;

Маорилер Жаа Зелан-

дияны байыры халы.

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

140

Танудың бірінші аспектісі: тарихтың маңызы

        -

       -



        

      

-

-

         

-

-

-







-

-

-







        -



-

        

        

-

-

-





       -

        

      



      

     



-

-



7-ТАРАУ. АОТЕАРОА – ЖАА ЗЕЛАНДИЯ БАЙЫРЫ ХАЛЫТАРЫНЫ ПРОБЛЕМАЛАРЫНА ШОЛУ

141



-

-

-



Вайтанги келісімі

        -

        

        





       -

        

         

-







-

  

        

-



       

-

        





-

      



       

     -

       



       





-

-



2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

142

       



-





   

          

         



 



   





    -

-

 -

      



-



    

  -

    -

  -





-







      



      -

      -







-



       



7-ТАРАУ. АОТЕАРОА – ЖАА ЗЕЛАНДИЯ БАЙЫРЫ ХАЛЫТАРЫНЫ ПРОБЛЕМАЛАРЫНА ШОЛУ

143

        -



       



       

      

        -

        -

        -

         

         



1. 

-



2.         

      

-



3.       -



       



-

-



Жер ожайындары және жатжрттытар

        

       

-





-

-





         





2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

144

       



-





         

   -

        

       

-

     



-

-



    



-



-

-

-



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Әлеуметтік қызметкерлердің «әлеуметтік жұмыс түйсігіне» сүйене отырып,

мәдениетаралық байланыс тарихын сыни тұрғыдан зерделей білуінің қандай ма-

ңызы бар?

2. Вайтанги келісіміне қатысты маорилердің көзқарасын білу әлеуметтік қызметкер

үшін неге соншалықты маңызды?

3. Tangata whenua және tauiwi терминдерін түсіну барысында әлеуметтік қызметкер-

лерге қандай этикалық жауапкершілік жүктеледі?

Танудың екінші аспектісі: нарративтер бірегейліктің

насихатшысы

        -

     -

           

      



       

7-ТАРАУ. АОТЕАРОА – ЖАА ЗЕЛАНДИЯ БАЙЫРЫ ХАЛЫТАРЫНЫ ПРОБЛЕМАЛАРЫНА ШОЛУ

145

      

-

-

-



-





-







      

          -

       

-

      -

-









-

        -



          







-

-

  



-

-



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Қандай мәдени нарративтеріңіз бар?

2. Байырғы халықтардың нарративтері мәдени бағытталған практика мен әлеумет-

тік жұмыс теориясының негізін қалауға тиіс мәдениетті қалай қалыптастырады?

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

146

Танудың үшінші аспектісі: маорилердің амандық туралы түсінігі

        -

       

-

   

         -



-

-

-

        

      

-



         -



-

-



1.      



•          

        



• -

-



• 



• 

• 

• 

•     -

-



• 





2. 

• -



7-ТАРАУ. АОТЕАРОА – ЖАА ЗЕЛАНДИЯ БАЙЫРЫ ХАЛЫТАРЫНЫ ПРОБЛЕМАЛАРЫНА ШОЛУ

147

• 

       

-



• -



•       -



•       -



• 

• 



3. -



• 

•       



• -



•        



• -



• 

• 

•    



4. 



•        

       

-



• 



•      -

        

   





2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

148

5. 

•         -





• -



     



• -



•       -

        



•       



6. 

•        

-



• 

•            



• -



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Рух (wairua) немесе дәстүрлі, қалыптасқан білім (tikanga matauranga) сияқты аман-

дық пен саулықты білдіретін маңызды концепцияларды түсіну әлеуметтік қызмет-

керге іс жүзінде қалай көмектеседі?

2. «Мана дегеніміз – салдарын келер ұрпақ тартатындықтан, бұзуға немесе аттап

өтуге болмайтын нәрсе» екенін әлеуметтік жұмыс мамандарына ескертудің әсері

қандай?

Байырғы теорияларды іс жүзінде қолдану

-

 -

      

   

        





7-ТАРАУ. АОТЕАРОА – ЖАА ЗЕЛАНДИЯ БАЙЫРЫ ХАЛЫТАРЫНЫ ПРОБЛЕМАЛАРЫНА ШОЛУ

149

      -



        -

   

-

-







-





 

-

   

     



 

 

 

-





-



        -





-





       

-

        -

  -









-

-



2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

150

-

-





   







-



-

-

       

-





      

-

-



•    (Te ahureitanga)   

-



РУХАНИ (WAIRUATANGA)

ИДЕОЛОГИЯЛЫҚ ФАКТОР

(ҚҰНДЫЛЫҚТАР МЕН СЕНІМДЕР)

Құдайдың құдіреті

Маори күші

Адам құқығы

Күш-қуат

Жерді игеру

Суды игеру

Мұхитты бақылау

Адамдық фактор

(He tangata)

МАНА – МӘДЕНИ КӨПІР

Қоршаған орта

(Teao turoa)

табиғи фактор

7.1-СЫЗБА. «Мана» – маори дүниетанымын жалғайтын көпір

(Ruwhiu, 1999 қысқартылып алынды)

7-ТАРАУ. АОТЕАРОА – ЖАА ЗЕЛАНДИЯ БАЙЫРЫ ХАЛЫТАРЫНЫ ПРОБЛЕМАЛАРЫНА ШОЛУ

151

•     (Whakamanawa)  

        





• (Tūhonotanga

-

        -



•   (Whakawhanaungatanga) 

-



• (Te whakapono)-



•    (Te āhurutanga) 

 



       -

       -



     

       



      

-

-



    

Тарихқа көз салыңыз

Нарративтер рөлін бағалау

Амандық пен саулыққа

қатысты концепцияларды түсіну

7.2-СЫЗБА. Кеңейітілген құқықтар мен мүмкіндіктер теориясы және

практикасы маңызды тану аспектілерін қамтиды

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

152



-







-





-

-



-





     





•        





•     



•         



•     -

-

-



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Теория мен практикаға қатысты «кеңейтілген құқықтар мен мүмкіндіктер» терми-

нінен не түсіндіңіз?

2. Маори клиентпен немесе олардың ванауымен жұмыс істеу кезінде бірлік, қайта

сақтандыру, байланыс (Te ahureitanga, whakamanawa, Tūhonotanga) принциптері

сіздің практикада қалай көрініс табады?

Қорытынды

        

       

7-ТАРАУ. АОТЕАРОА – ЖАА ЗЕЛАНДИЯ БАЙЫРЫ ХАЛЫТАРЫНЫ ПРОБЛЕМАЛАРЫНА ШОЛУ

153

-

  -

-

  

   

       -

         

      

   -





      -

       

        

     -

 -

       -





-





ҚОСЫМША ОҚУ ҮШІН



University Press.



  













ҚАЙТАЛАУ СҰРАҚТАРЫ

1. Кеңейтілген құқықтар мен мүмкіндіктер практикасын маори халқынан шық-

қан немесе шықпаған әлеуметтік қызметкерлер қалай іске асырады?

2. Маори мәдениетін, даналығы мен тәжірибесін терең игеру маори және мао-

ри емес әлеуметтік қызметкерлер практикасының ақпараттануына және бі-

лімді молайтуына қалай көмектеседі?

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

154





    













     -



ПАЙДАЛЫ УЕБ-САЙТТАР







-



155

8-ТАРАУ

пасификадағы Әлеуметтік жұмыс

Ивонна Крайтон-Хилл

ҚАРАСТЫРЫЛАТЫН НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕР

• Пасифика мәдениеті бір-біріне самайды, сондытан «бір лшем бәріне

сай келеді» деген кзарас Пасифика әлеуметтік жмысына кмектесе ал-

майды.

• леуметтік жмыс Пасификадан бастау алмайды, сондытан Пасификада

әлеуметтік жмыс практикасын іске асыруа атысты зерттеулер жргізіп,

дамыту керек.

• Пасифика халымен әлеуметтік жмыс жргізу кезінде мәдени біліктілікті,

жергілікті мәдени ерекшеліктерді және Пасификада сыни әлеуметтік жмыс

атаруа ажетті маызды идеяларды ескерген жн.

НЕГІЗГІ ТЕРМИНДЕР

әлеуметтік згеріс

әлеуметтік эксклюзия

жазалауа арсы практика

индивидуалистік және жымды мәдениет

мәдени біліктілік

мәдени ерекшелік

сыни әлеуметтік жмыс

экологиялы жйелер теориясы

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

156

Кіріспе

     -

       

     

-



    

-



-





мәдени біліктілік -

  мәдени ерекшеліктері 

-



Пасифика халқының сипаттамасы

        -

       

      



          

      -

           

        

  -

-

-





-

-

-



-



       -

     





Мәдени біліктілік –

әртрлі топтармен тиімді

жмыс жргізуге ажетті

білім, арым-атынас,

дады.

Мәдени ерекшелік –

ауымдаы адамдарды

жеке және жалпы мінез-

лын тсіну. Паси-

фика отбасыларымен

әлеуметтік жмыс жр-

гізу кезінде әлеуметтік

ызметкерлер ескеруге

тиіс мәдени факторлар.

8-ТАРАУ. ПАСИФИКАДАЫ ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС

157

Пасифика өмірі

 -



-



      

         -





-

        

      -

-

          





-







        -



         -





-

-



     -

     

әлеуметтік эксклюзияға

-

    

    

      -

        -

       

-



       -



Әлеуметтік эксклю-

зия – оамнан блініп

алу, табыса, білімге,

әлеуметтік байланыс-

тар мен жмыс орнына

олы жетпеу және

ресурстарды жеткілік-

сіздігі.

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

158

        -

       

-



-

-







• -



• 

• 

     

          -

        

-

         -

-





    

      

      



    -



 Экологиялық жүйелер теориясын 

     -

-

    



      

    



•      



• -



• 



Экологиялық жүйелер

теориясы – макро-

саяси және әлеуметтік

мәселелер жеке адам

мен отбасыа алай

әсер ететінін зерттейтін

кпдегейлі әлеуметтік

талдау. Ол жеке адам

мен оны оршаан орта

арасындаы сәйкестікке

(немесе сәйкестікті

болмауына) назар

аударады.

8-ТАРАУ. ПАСИФИКАДАЫ ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС

159

Сыни әлеуметтік жұмыстың  -



  





   



     -

     -





-



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕР

• Австралия мен Жаңа Зеландиядағы Пасифика халқы әлеуметтік, денсаулық сақтау,

экономикалық және білім алуға қатысты қиындықтарға тап болып отыр.

• Әлеуметтік жұмысқа берілген жаһандық анықтамаға сәйкес әлеуметтік жұмыс са-

ласындағы халықаралық жауапкершілікке қол жеткізуді жеңілдету үшін әлеуметтік

жұмыстың практикасы талап еткендей Пасифика халқымен жұмыс жүргізу кезін-

де экологиялық және сыни анализ жасаған жөн (International Federation of Social

Workers, 2014).

Мәдени ерекшеліктер және әлеуметтік жұмыс

          

       

        -

       -

       



-

-

       

       -

        

         

    



        



Сыни әлеуметтік жұ-

мыс – билік пен тесіз-

дікті арым-атынаса

алай ыпал ететінін

ескеретін практика.

Ол мәдени факторлар

(мысалы, жас, нәсіл,

тап, абілет, жынысты

ориентация) ресурса

ол жеткізуге алай ы-

пал ететінін зерттейді.

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

160



      

       

-

       

      



       

-



    

-

     

-



-

-

-



         

-











         



-











-





-





        -

        

8-ТАРАУ. ПАСИФИКАДАЫ ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС

161

        

-

-

-





       -

      -

-



-





       



 -

       -

          



       

-

-

       



       -

        

       -

      

     

     



 жазалауға қар-

сы практика -





• 

• 

• 

• -



Жазалауға қарсы

практика – ысым

крсету мен рылым-

ды тесіздікті оамда

бар екенін мойындап,

адамдарды әлеуметтік

мәртебесіне арамай

оларды ажеттіліктерін

анааттандыру.

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

162

НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Сіздің мәдени ерекшелігіңізге қандай өзара тоғысқан факторлар әсер етеді?

2. Мәдени біліктіліктің әлеуметтік жұмыс практикасында алатын орны қандай?

3. Әлеуметтік біліктілік Пасифика отбасылары және қауымдарымен жүргізетін әлеу-

меттік жұмыс практикасын қалай жетілдіре алады?

Пасификадағы әлеуметтік жұмыстың мәдени ерекшеліктері

    -

     -

    -

    

   

Индивидуалистікұжымдық-

    

-





        

-

-



-

        

      





          

       

     -

    

        



-





Бірлестік пен ауым



        

Индивидуалистік

құндылықтар – жеке

шешім абылдауа мм-

кіндік беретін саясатты

жасайтын мәдениет.

Ұжымдық құнды-

лықтар – ауым мен

оама пайда тигізетін

шешім абылдауды

масат ететін мәдениет.

8-ТАРАУ. ПАСИФИКАДАЫ ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС

163

-

-

        



-



Отбасы және арым-атынас

   -

         

     

-

-

-



      



Абырой мен рмет

        -

        -

       

        

         

       





Сыпайылы

        

        -

        

       

-



зара тсінісу

      

      



2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

164

Салауаттылы

        

       



Гендер



       

        -

-

-

       





      -

      

-

-



     

-

әлеу-

меттік өзгеріс    



       -





Пасификадағы сыни әлеуметтік жұмыс

       

-





          

         





-

        

        

Әлеуметтік өзге-

ріс – білім алу, мддені

орау және саяси

мірге араласу арылы

кзарастарды, мінез-

лыты, әлеуметтік

нормалар мен әлеу-

меттік институттарды

згертуге ыпал ету.

8-ТАРАУ. ПАСИФИКАДАЫ ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС

165

-



       



-

-



-







-



•       -



• -



• 

• 











-



  -



-



-

-





       -

  



      -

     -

      -



2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

166

         

-

       -

         

       

      

     









       

-









-

-

-



        

      











      -

       



•      

-



•       -





•      

    



8-ТАРАУ. ПАСИФИКАДАЫ ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС

167

•       -



•     

-







НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Мұхит аралдарындағы консультативтік топ атқарып жатқан жұмыстың қандай ас-

пектісі сыни әлеуметтік жұмысты бейнелейді?

2. Пасифика отбасындағы зорлық-зомбылыққа қатысты жұмысты іске асыру үшін

Мұхит аралдарындағы консультативтік топ не істеуі керек? Қарым-қатынастарды,

дағдыларды, білім мен байланыстарды қарастырыңыз.

3. Пасификаға қатысты сыни әлеуметтік жұмысты жүзеге асыруда қандай кедергілер

болуы мүмкін? Өзіңіз анықтаған кедергілерді жеңу жолдарын ұсыныңыз.

НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Тавитаның жағдайын түсіну үшін сіз одан қандай мәлімет сұрайсыз?

2. Тавитамен жұмысыңызды қалай жүргізетініңізді түсіну үшін Пасифика әлеуметтік

жұмысы мен Пасифика сыни әлеуметтік жұмысының қандай мәдени біліктілік, мә-

дени ерекшеліктер аспектісіне сүйенесіз?

КЕЙС

ТАПСЫРМА

Тавита – Пасифика ауымдары арасында рметке ие самоа әулетінен шыан

жиырма бір жасар самоалы. азіргі уаытта ол жмыссыз және соы бірнеше

айды ішінде жол озалысы ережелерін бзаны шін айыпталан. Тавита ішім-

дікті алаш рет он трт жасында ішіп крген-ді. Ал он алты жаса келгенде мари-

хуана шеге бастады. Ішімдік пен есірткіге марлыынан бас тартуа кмектесуііз-

ді срап ол сіз жмыс істейтін орталыа келеді. Ол мірін згерткісі келеді. йткені

оны адвокаты Тремборн мырза оан проблемаларын шешіп, мірін згерте ала-

тынын судьяа дәлелдеген жадайда трмеге отырмауы ммкін екенін ескерткен

еді. Бл жадай шін Тавита атты ялады. Ол трмеге тсіп алам ба деп орады •

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

168

Қорытынды

-



       -

         

-



        



-



ҚОСЫМША ОҚУ ҮШІН

           

            

0020872816641750

       





            



         

         



ПАЙДАЛЫ УЕБ-САЙТТАР



        





-



ҚАЙТАЛАУ СҰРАҚТАРЫ

Өзара әсер ететін әлеуметтік және экономикалық факторлар, сондай-ақ мәде-

ниет пен өмірлік тәжірибе Пасифика халқына қалай ықпал ететінін түсіндіріңіз.

2. Осы бөлімде алған негізгі біліміңізді еске түсіріңіз. Бұл шолу сұраққа жауап

беру үшін осы бөлімді оқығанға дейін Пасифика халқы, мәдени біліктілікке

негізделген әлеуметтік жұмыс, сыни әлеуметтік жұмыс туралы не білгеніңіз ту-

ралы ойланып көріңіз.

3. Пасифика халқымен әлеуметтік жұмыс жүргізуге қажетті қабілетіңізді көтеру

үшін қандай үш әрекетті іске асырар едіңіз?

169

9-ТАРАУ

тұрмыстық жӘне отбасылық

зорлық-зомбылықпен жұмыс

Кэти Хамфрис, Кристин Димер

ҚАРАСТЫРЫЛАТЫН НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕР

• Трмысты зорлы-зомбылы ке таралан әрі жиіркенішті проблема бол-

андытан, әлеуметтік ызметкерлер шін зекті таырыпты бірі.

• йелдермен, балалармен тікелей жмыс істеу керек болса да, жәбірлеуші-

мен де жмыс жргізуді мытпаан жн.

• Трмысты зорлы-зомбылы жәбір крген ересек адам (кбінесе әйел-

дер) мен оны балаларыны салауаттылыына тікелей әсер етіп ана ой-

майды, сонымен атар ыбзушымен крес тактикасы ана мен бала а-

рым-атынасына да кері әсерін тигізеді.

НЕГІЗГІ ТЕРМИНДЕР

ажырасаннан кейінгі зорлы-зомбылы

ауіпті баалау және басару

назарды жәбірлеушіге аудару

тиімді агенттікаралы ызмет

трмысты және отбасылы зорлы-зомбылы

факторлар тоысы

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

170

Кіріспе

Тұрмыстық және отбасылық зорлық-зомбылықты   -

          -

        

      

     

-

     

       



      -

-



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕР

• Тұрмыстық және отбасылық зорлық-зомбылықтың ауқымы мен өзектілігін және

оның әлеуметтік жұмыс практикасына қатысын анықтаудың маңызы зор.

• Тұрмыстық және отбасылық зорлық-зомбылықтың көптігі мен кең таралуы кейбір

адамдар мұндай мәселеге кезікпесе де әлеуметтік жұмыс практикасы үшін маңыз-

ды болып қала береді.

• Қауіп-қатерді бағалау және басқару – жағдайларды алдын ала жоспарлауды ақпа-

раттандыруға қажетті әлеуметтік қауіпсіздік пен есеп берудің негізін қалайды.

• Әйел мен бала негізгі клиент болған күннің өзінде жәбірлеушіге қатысты тиімді іс-

шара қабылдау үшін практиканы дамыту аса маңызды.

Терминология мәселелері

-

-



•    -



• 

• -

     -



     -

      -



9-ТАРАУ. ТРМЫСТЫ ЖНЕ ОТБАСЫЛЫ ЗОРЛЫ-ЗОМБЫЛЫПЕН ЖМЫС

171

     -

      

-



 -



      



-

-





      -

      -

       



       -









     -





-

       -

  



• 



• 



• 

-



• 

• -



      -

       

      

     



2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

172

      

      -

       -

         

-

-





-









         -



         





  -

         

-





-

-



      

-



        

     -



Зорлық-зомбылықтың пайда болуы мен таралуы

-

   -



      -



          -

       

9-ТАРАУ. ТРМЫСТЫ ЖНЕ ОТБАСЫЛЫ ЗОРЛЫ-ЗОМБЫЛЫПЕН ЖМЫС

173

-



-



   

      

         



-

-



      -

     

         -

     



         -



      

         -

        

-

-





      





      -

          -



-



        



      



        

       

-





2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

174

        

-



    

        -



     -

  факторлар тоғысы   





  

   

    

      

    



-





Қауіпті бағалау және басқару



-

-







       -



-

-

-

      

    

    







       

         -



Факторлар тоғысы –

жас ерекшелігі, мгедек-

тік, гендер, әлеуметтік-

экономикалы жадай,

лингвистикалы мм-

кіндігі, діни бірегейлік,

миграциялы тәжірибе

немесе ыты мәрте-

бе сияты ауіптер және

адамды әлсіз ылатын

факторлар жиынтыы.

9-ТАРАУ. ТРМЫСТЫ ЖНЕ ОТБАСЫЛЫ ЗОРЛЫ-ЗОМБЫЛЫПЕН ЖМЫС

175

        

-

-



    

-



-



•





• 

• 



      -

       

-

   

-



• 

• 



• 

• 

• 

•    -



• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 



-





2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

176



      -

-



-



-



-

-

-

        

-

-

 



-





        



-



-

-

     



-



-

-



-







НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Тұрмыстық және отбасылық зорлық-зомбылыққа ұшыраған жәбірленушілер мен

олардың балаларына қатысты практик мамандар қандай қауіпті жағдайлар фак-

торларын білуі керек?

9-ТАРАУ. ТРМЫСТЫ ЖНЕ ОТБАСЫЛЫ ЗОРЛЫ-ЗОМБЫЛЫПЕН ЖМЫС

177

2. Отбасындағы және басқа да жерлердегі зорлық-зомбылықты бағалау құралдары-

на қатысты қандай ықтимал мәселе бар?

Назарды жәбірлеушіге аудару

Қауіпті бағалау және басқаруға  -

      

      



   





      -

     

    «назарды жәбірлеуші-

ге аударуға»      -

      



     

         



      

-

     

       -

-



       

-









-



     



        

-

-



Қауіпті бағалау және

басқару – трмыс-

ты және отбасылы

зорлы-зомбылы

деректеріне негізделген

ауіп-атер факторла-

рына назар аударып,

ауіпті баалауа және

оны басаруа баыттау.

Назарды жәбірлеу-

шіге аудару – трмыс-

ты және отбасылы

зорлы-зомбылыа

атысты интервенция

шараларын оны рба-

нына емес, жәбірлеуші-

ге аудару.

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

178



-

-



       

-

 -



       

-

    

   









         

         

-



-

-







-

   



   -









-





НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Назарды жәбірлеушіге аудару әйел мен бала қауіпсіздігін арттыруға қалай көмек-

тесе алады?

2. Зорлық-зомбылық жасаған тарапты назардан тыс қалдыру зорлық-зомбылықты

бастан өткерген әйел мен балаға қаншалықты қауіпті?

9-ТАРАУ. ТРМЫСТЫ ЖНЕ ОТБАСЫЛЫ ЗОРЛЫ-ЗОМБЫЛЫПЕН ЖМЫС

179

Агенттікаралық қызмет





-



       



-









-









Тиімді агенттікаралық жұмысты 



-

-

      

  

     

     

-



-

      

-



     



-

-



   

-

         





Тиімді агенттікаралық

жұмыс – іс-шараны

жоспарлауды страте-

гиялы және оперативті

дегейде агенттіктермен

бірлесе жзеге асыру;

апарат алмасу, ауіпті

бірге баалау, іс-ша-

раны бірлесіп басару,

бірлесе тренингтер

ткізу, мониторинг жр-

гізу, ызметті баалау

шін ресми келіссздер

йымдастыру.

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

180

Әйелдермен және балалармен жұмыс

      -



         

         

-

   -

       

      



     

-

      -



     





-

   

     -





-





     -

        





• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

-

       

        

9-ТАРАУ. ТРМЫСТЫ ЖНЕ ОТБАСЫЛЫ ЗОРЛЫ-ЗОМБЫЛЫПЕН ЖМЫС

181

      



-

-





     







-

       -

        -

       

-

-

-



-



   

-



       

      

     

    

-

-

 



     

-



-



-







      -



2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

182

       -

       -

      -

           

-

       



       

-





    

-





         

-

      



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Тұрмыстық және отбасылық зорлық-зомбылық көрген әйелдерге қатысты іс-шара-

лардың қандай маңызды элементтерін білесіз?

2. Маман нұсқаулық бермей-ақ қызмет көрсету жүйеcін әйел мен баланың айналасы-

на қалай топтастыра алады?

3. Әлеуметтік қызметкер тұрмыстық және отбасылық зорлық-зомбылық көрген ба-

йырғы халық өкілдерінің әйелдерімен және олардың отбасыларымен дұрыс қа-

рым-қатынасты қалай орната алады?

4. Дағдарыстық жағдайларға жауап беру емес, әйелдер мен балаларға қатысты оңал-

ту іс-шаралары нені қамтиды?

Ажырасқаннан кейінгі зорлық-зомбылық

     

-



• 

• 

•       



• -



9-ТАРАУ. ТРМЫСТЫ ЖНЕ ОТБАСЫЛЫ ЗОРЛЫ-ЗОМБЫЛЫПЕН ЖМЫС

183

• 

•    -



• 

      





      -



         

-







-



       





      

     



-

       

   

       

   ажырасқаннан кейін де зорлық-

зомбылық көрсету  

-



-

-





-

       





-

-



Ажырасқаннан кейін

де зорлық-зомбылық

көрсету – әйелін айта

осылуа мәжбрлі

трде кндіру шін

ажырасаннан кейін де

жәбірлеушіні зорлы-

зомбылы крсетуін

дете тсуі.

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

184

НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Тұрмыстық және отбасылық зорлық-зомбылыққа ұшыраған әйел ажырасқанда өзі-

не және баласына қандай қауіп төнуі мүмкін?

2. Үйін әйелі мен баласына қалдырудан басқа, жәбірлеуші істеген ісіне жауап беру

үшін қолданылатын интервенцияның қандай нұсқалары бар?

Қорытынды

      -

        

      

       -

    

      

      -





     -

-

-

        





      -

      -

       

КЕЙС

ТАПСЫРМА

Амира аылшынша сйлемейтін мемлекеттен жаында ана келген мигрант.

Босану бліміндегі медбике оны аурухананы әлеуметтік жмыс ызметіне жібе-

реді. Бл Амираны тышы және шінші триместрде баланы тсіп алу аупі

бар. Амира мен оны баласыны денсаулыы ана емес, медбикені Амираны

депрессиясы да атты аладатады. Амираа ортасыны және отбасыны олдауы

жетіспейді, ал кйеуі шектен тыс ктем және оан немрайды арайтын сияты.

иын жадайына арамастан, ол ошауланып, жалыздыты азабын тартып жр-

генге сайды. •

9-ТАРАУ. ТРМЫСТЫ ЖНЕ ОТБАСЫЛЫ ЗОРЛЫ-ЗОМБЫЛЫПЕН ЖМЫС

185



        -

-



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Әлеуметтік қызметкер Амирамен қалай жұмыс істеп, оған қандай сұрақ қоя

алады?

2. Амираның қайткенде қауіпсіз болатынын және оған қандай қолдау қажет екенін

қалай анықтайсыз?

ҚОСЫМША ОҚУ ҮШІН





   

       



ПАЙДАЛЫ УЕБ-САЙТТАР



     -







-

-



   





-



ҚАЙТАЛАУ СҰРАҚТАРЫ

1. Әлеуметтік жұмыс практикасы параметрін іске асыруда қарастырылған тер-

миндер мен анықтамалардың маңызы неліктен жоғары?

2. Тұрмыстық және отбасылық зорлық-зомбылыққа қарсы күрес үшін қауіпті ба-

ғалаудағы тәуекелдер қандай?

3. Әлеуметтік жұмыс интервенциясында маңызы жоғары болып есептелетін

«ажырасқаннан кейінгі зорлық-зомбылық мәселесі» туралы не білесіз?

186

10-ТАРАУ

босқындармен жӘне пана

сұраушылармен жұмыс

Джей Марлоу, Линда Брискман

ҚАРАСТЫРЫЛАТЫН НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕР

• Босындар және пана сраушылармен әлеуметтік жмыс те крделі, сая-

сатты згеруіне тікелей байланысты жмыс.

• Бл саладаы әлеуметтік ызметкерлер микро, мезо немесе макро дегей-

лерді ай-айсысында жмыс істесе де здері шін тиімді стратегияларды

абылдай алады.

• Австралия мен Аотеароа – Жаа Зеландиядаы пана сраушылара атыс-

ты саясатты кптеген аспектісі әлеуметтік жмыс этикасы мен негізгі н-

дылытарына сай келмейді.

• Интеграция да, ы орау аспектілері де әлеуметтік жмыс практикасы-

ны дамуына ммкіндік береді.

НЕГІЗГІ ТЕРМИНДЕР

адам ыы

адвокатты ызмет

босын

интеграция

пана сраушы

10-ТАРАУ. БОСЫНДАРМЕН ЖНЕ ПАНА СРАУШЫЛАРМЕН ЖМЫС

187

Кіріспе

Босқындар және пана сұраушылармен 

       -



-

    

     -





      

  -

      

    





       

-



        

         

-











       

қорғауға-

        



       

       -

     

        -



        

      

      

      -

       



Босқын – Б аныта-

масына сай, азаматтыы

бар, з елінен жырата

жрген, нәсілі, діні,

лты, саяси сенімі неме-

се наты бір топа мше

боланы шін удалан-

андытан з еліне айт-

ысы келмейтін немесе

айта алмайтын адам.

Пана сұраушы –

халы аралы орау-

ды ажет ететін және

босын мәртебесін әлі

алмаан жеке тла.

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

188

• 

• 

• 

• 

• 



     

    мәжбүрлі миграция 

        

-

-



 -

-





            

      

  -

        





-



      

       -

        



-

      

        

     

     Бір елдің ішін-

де қоныс аударуға мәжбүр болған

      



Азаматтығы жоқ адам

-

   

-

         

Мәжбүрлі миграция –

з елінен кетуге мәжбр

болу; елін еріксіз тастап

кету.

Бір елдің ішінде қоныс

аударуға мәжбүр

болу – елінде әлі де

трып жатан, алайда

мемлекет ішінде тры-

лыты орнын ауыстыру-

а мәжбр болан адам.

Азаматтығы жоқ

адам – ешандай елді

азаматтыын алмаан

адам.

10-ТАРАУ. БОСЫНДАРМЕН ЖНЕ ПАНА СРАУШЫЛАРМЕН ЖМЫС

189



-

ересектерге ілеспей келген жасөспірім-

дер

Адам саудасының     -

-

     -



      

    

      

      



      

         



         

-

     







       -

       

        -

-

-



  -

        

-

-



-

-

         

     

-

   -

-





Ересектерге ілеспей

келген жасөспірім –

жаа елге ата-анасын-

сыз немесе бас-кз

болатын ересек адамсыз

келген, 18 жаса жетпе-

ген жасспірім.

Адам саудасы – жал-

дау, тасымалдау, табыс-

тау, анау масатына

адамдарды кшпен,

орытумен және еріксіз

кндірумен рлау және

жасыру.

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

190

       

       -

         -



-

    

-







     

        

      -







      -

        

       

      

-

     

   интеграциялық 

-





-



Австралия мен Жаңа Зеландия контексі

-

-



      -





•        



•          

-



Интеграция – жаа

абылдаан оама

мәдени ерекшелігін жо-

алтпай бейімделу про-

цесі; абылдаан оам

мен оны институттары

мндаы мәдениетті

келген адамны тсінуін

және птауын талап

етеді.

10-ТАРАУ. БОСЫНДАРМЕН ЖНЕ ПАНА СРАУШЫЛАРМЕН ЖМЫС

191

• 



       -

          



-





       

     

-

       



-

-

        -



-



       

-



-





      





      

    









      

        -



        

        

-



2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

192

-



        

-



       -

-

-







      -

-





       

       

        -



-



-



       



-

-



       -

-





Пана сұраушыларға қатысты іс-шаралар

-

         

-



        -





10-ТАРАУ. БОСЫНДАРМЕН ЖНЕ ПАНА СРАУШЫЛАРМЕН ЖМЫС

193

      



      

       -

-

-



• 

• 

•         





       







        -

      

        -

        



       





      

       



        -

-



        -





       

-





-



      



2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

194

       

 

       

-

-

-



        -

          -

    

-

        



-





       -



 -





-



       -



       -

       

         -

      -

          -





-



      -

-



      

-





10-ТАРАУ. БОСЫНДАРМЕН ЖНЕ ПАНА СРАУШЫЛАРМЕН ЖМЫС

195

НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Австралия мен Жаңа Зеландияның босқындар саясатында қандай ұқсастықтар мен

айырмашылықтар бар?

2. Бұл айырмашылықты географиялық және тарихи тұрғыдан қалай түсіндіруге

болады?

3. Идеологиялық тұрғыдан бұл айырмашылықты қалай түсіндіре аламыз?

Қоныстану тәжірибесі: интеграциялық құрылым

-

      

        

       



-

        



-

-

-



1. 



2.      



3. 

4. 

ралдар мен баыттар

-



       -



-

-



леуметтік байланыс

      -

      

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

196

       

      

-

      -





Фасилитаторлар

       

-



Іргетас

-

-

-



Әлеуметтік жұмыс практикасы: адам құқығы мәселесі



-



-

        -

       -



-

        

-

        



      

-





      





-



10-ТАРАУ. БОСЫНДАРМЕН ЖНЕ ПАНА СРАУШЫЛАРМЕН ЖМЫС

197

-

      

        

-

-









-







      

       -

    -





     



      



-

         -



      

-



-



• Қолжетімділік

• Тиімділік 

• Қолайлылық-



• Бейімділік-



-

      

        

        



2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

198

-

        



-

-



      

       



-

-

      -







НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Қабылдаушы елге алғаш келген босқындарға қандай құқық түрі көбірек қажет бо-

лады деп ойлайсыз?

2. Ұйымдық практикаға қатысты адам құқығы мәселесін агенттігіңізде қалай шешер

едіңіз?

3. Әлеуметтік жұмыс саласында пана сұраушылар мен босқындарға қатысты адам құ-

қығы шарттарын қолдану ісі қандай кедергілерге тап болуы мүмкін?

Интеграция және реттеу

      

-

-



Микро дегей

       

        -

      

       -

-



       -

        

10-ТАРАУ. БОСЫНДАРМЕН ЖНЕ ПАНА СРАУШЫЛАРМЕН ЖМЫС

199





        -

        -



  -



Мезо дегей

         



      -





   

      -

        -

-

        



-

-



      

   -



          -

           -

       

       



-

-

-

   



Макро дегей

         -

       -

         

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

200

        -

        

   -

-

        

        

-

-

       

      

      -

-

        

    



  -

-

-



Праксис: кзарастарды штастыру

        



        







-



-





       



     -

-



      -

     

        

       -

         

10-ТАРАУ. БОСЫНДАРМЕН ЖНЕ ПАНА СРАУШЫЛАРМЕН ЖМЫС

201

      

-

-



   -

   

         -

       



       -

        

      

       -



-





НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Пана сұраушыларға бағытталған саясатқа конструктивті тұрғыдан әсер етіп, оның

гуманды болуына әлеуметтік қызметкерлер моральдық жауапкершілік ала ма?

2. Әлеуметтік қызметкерлер үкімет саясаты мен талабына қалай әсер ете алады?

3. Ресми жүйенің ішінде немесе одан тыс жерлерде жүргізілсе, адвокатура жақсы жұ-

мыс істей ала ма?

КЕЙС

ТАПСЫРМА

Австралия: пана сұраушылар

Джейн – оамдаы пана сраушылара олдау крсететін агенттікте жмыс іс-

тейтін әлеуметтік ызметкер. Оны клиенттеріні бірі – Мхаммед, иммигра-

циялы виза бойынша уаытша амау орталыынан босап шыып, енді тініші-

ні аралуын ктіп жр. Оны жаа елге келгеніне бгін екі жыл толды, алайда

Иммиграция және шекараны орау департаменті оны тінішін ашан арайтыны

әлі белгісіз. Бл жадай Мхаммедті атты аладатады. Оны жмыс істеу ыы

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

202

НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Мұхаммедпен жұмыс жүргізетін әлеуметтік қызметкер қандай саяси шектеулерге

тап болуы мүмкін?

2. Әлеуметтік қызметкер Мұхаммед ісіне қатысты қандай рөл атқара алады?

3. Әлеуметтік қызметкердің Мұхаммед тап болған қиындықтарды түсінуіне толық-

қанды анализ қалай көмектеседі?

4. Әлеуметтік жұмыс мұндай мәселелерге қаншалықты деңгейде араласып, қолдау

көрсете алады?

       -







Қорытынды

-

-



       

-

-





       



        -

       

-



-

   -

     

боланымен, жеткілікті дегейде жасы жмыс істеуге шетелде алан біліктілігі

ммкіндік бермейді, йткені ол біліктілік мнда мойындалмайды. Мхаммед бас-

алардан ошау мір сріп жатыр. Оны олындаы аржысы траты мір сруге

жетпейді. Оны мірі айырымдылы йымдарына тәуелді. Мхаммед туан же-

рінде алан отбасына аладаанымен, олармен айта ауыша алмайды. Визасы

да уаытша берілген, сондытан траты тіркеуі барлара араанда оны ыы

шектеулі. •

10-ТАРАУ. БОСЫНДАРМЕН ЖНЕ ПАНА СРАУШЫЛАРМЕН ЖМЫС

203

      



-

-



ҚОСЫМША ОҚУ ҮШІН

, Policy Paper,

    



Books.

ПАЙДАЛЫ УЕБ-САЙТТАР

www.asrc.org.au







www.unhcr.org



ҚАЙТАЛАУ СҰРАҚТАРЫ

1. Әлеуметтік қызметкерлер әлеуметтік жұмыс құндылықтары мен принципте-

ріне сай келмейтін саясатты қалай өзгерте алады?

2. Әлеуметтік қызметкерлер клиентке қолдау көрсетуге қатысты кәсіби рөлін

нақты бір топтың мүддесін тиімді қорғау ісімен қалай ұштастыра алады?

3. Әлеуметтік қызметкерлер өздері жүргізіп отырған жұмыс дискриминацияға

қарсы практиканы қамтитынына қоғамның көзін қалай жеткізе алады?

4. Босқындар туралы пікіріңіз қандай, олар қалай қалыптасады? Босқындармен

тиімді жұмыс істеу үшін сіз олардың қалыптасуы қандай практикалық нәтиже-

ге алып келетінін ескеруіңіз керек?

204

11-ТАРАУ

денсаулық сақтау саласындағы

Әлеуметтік жұмыс

Лиза Беддоу, Розали Покетт

ҚАРАСТЫРЫЛАТЫН НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕР

• Денсаулы пен салауаттылы оршаан ортаны физикалы, әлеуметтік,

экономикалы-мәдени факторлары арылы аныталады.

• Денсаулы сатау жйесі мен йымдары те крделі және жа анды, лт-

ты, айматы контексте ерекшеленеді.

• Денсаулы сатау саласында әлеуметтік жмыс практикаа, саясата және

зерттеуге де ыпал етеді.

НЕГІЗГІ ТЕРМИНДЕР

әлеуметтік детерминанттар

денсаулы

зерттеу

инклюзивті біріккен тәсілдер

салауаттылы

саясат

сыни талдауларды тоысуы

тесіздік

11-ТАРАУ. ДЕНСАУЛЫ САТАУ САЛАСЫНДАЫ ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС

205

Кіріспе

       



   денсаулығына

 салауаттылығына    

    

   

   -



     -

       

      -

      

-



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Әлеуметтік жұмыс дегеніміз «денсаулық сақтау саласындағы жұмыс» (Bywaters &

Napier, 2009: 453) деген тұжырымды ескере отырып, тарауды оқу барысында оның

мәнін түсінуге тырысыңыз. Бұл көңілге қаншалықты қонымды?

2. Денсаулық сақтау саласындағы әлеуметтік жұмыс практикасында жаһандық және

жергілікті сөздері қазіргі уақытта бір-бірімен қаншалықты тығыз байланысты?

3. Әлеуметтік жұмыс практикасының кең ауқымды екенін ескерсек, «жеке мәселе-

лер» және «қоғамдық мәселелер» ұғымдары нені білдіреді? Айталық, баланы әлеу-

меттік қорғау саласында, мысалы, денсаулықтың маргиналдануы мәселесінен қа-

лай құтыла аламыз?

    

      -

        -





-

   

         -



    

        



Денсаулық – андай

да бір ауруды немесе

кеселді болмауы.

Салауаттылық – физи-

калы, психологиялы,

эмоциялы, мәдени,

әлеуметтік-рухани

факторлара негіздел-

ген аманды пен саулы

лшемі.

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

206

       -



-



-



-





  

-





-

-

саясатта-

зерттеулер  



        -

       

       -

        

     

      -





        -



-

     

  теңсіздікті   -

-



Австралия мен Аотеароа – Жаңа Зеландияның денсаулық

демографиясы

     -

-

-





Саясат – кімет абыл-

дап, жзеге асыратын

іс-әрекеттер жиынтыы.

Зерттеу – салаа атыс-

ты жйелі зерттеу.

Теңсіздік – те болмау;

тедікті жетіспеуі.

11-ТАРАУ. ДЕНСАУЛЫ САТАУ САЛАСЫНДАЫ ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС

207

        

-



-

-

       



-





-

  

        -







-





-

  

       

         

        -

      -

       



      

     

-

         

-

     





Австралия мен Жаңа Зеландияда денсаулық сақтау қызметін

ұйымдастыру

-

-

        

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

208

 -

       

          

      -

-



       



        

-

  -



        

-

      



       -

-





-

-

      



       -



       



        

      





-

     



Ванау Ора-

       



-







Ванау Ора (Whānau

Ora) – маори отбасыла-

рына денсаулы, білім,

трын й, машытарды

дамыту және эконо-

микалы нәтижеге ол

жеткізуге ммкіндік

беретін инновациялы

тәсіл.

11-ТАРАУ. ДЕНСАУЛЫ САТАУ САЛАСЫНДАЫ ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС

209

       

       

        



    

-

       



  



-

-



   -







        



-



-

-

-





-

     

      

      





       

         





      -

     

     

 әлеуметтік детерминанттарын 

-

      

Әлеуметтік детер-

минанттар – ден-

саулы пен салауат-

тылыа әсер ететін

арым-атынас, табыс,

жмыспен және бас-

панамен амту, білім

беру сияты әлеуметтік

факторлар.

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

210

-



   

     





-



-

-



-



-

         



Жаһандану ықпалы

     -

          -

-



-

         

   



-

-



-



      -

           



       -



-



-



11-ТАРАУ. ДЕНСАУЛЫ САТАУ САЛАСЫНДАЫ ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС

211

НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕР

• Денсаулық сақтау саласындағы теңсіздік әлеуметтік сипатқа ие және ол Австралия

мен Жаңа Зеландияда ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып келе жатқан процесс.

• Австралия мен Жаңа Зеландияда табыс теңсіздігі күн санап артып келеді, ал бұл

халықтың әлеуметтік жағдайына және денсаулығына тікелей ықпал етеді.

• Экономикалық, әлеуметтік және денсаулық сақтау саласындағы жаһандық ахуал

жеке адам мен қоғамның жергілікті тәжірибесіне де ықпал етеді.

• Мемлекеттік және жеке модельге сүйенетіндіктен Австралия мен Жаңа

Зеландияның денсаулық сақтау қызметін ұйымдастырып, жүзеге асыру оңай ша-

руа емес. Экономикалық-әлеуметтік басымдықтар арасындағы ұдайы шиеленіс

денсаулық сақтау саласын қайшылыққа толы саяси салаға айналдырды.

       

        



КЕЙС

ТАПСЫРМА

Наһла

Жергілікті орта мектеп малімі аурухананы әлеуметтік ызметкеріне оырау

шалып, мектепке бет-аузы кгеріп, кілсіз келген На ла деген оушыа атты

аладайтынын айтты. Малім На ла мен оны сілісін жедел жәрдем беретін б-

лімге ертіп әкелуге келіседі. На ламен сйлескен әлеуметтік ызметкер ыздарды

бір кн брын сауы кешіне баранын, На ланы жынысты зорлыа шыраа-

нын біледі. На ла мсылман отбасынан шыан, азаматты соыстан бас сауа-

лап Суданнан Австралияа келген кезде трт жаста еді. Сауы кешіне баранын,

ол жерде жынысты зорлы кргенін ата-анасы біліп ояды деп ол атты аладап,

орып отыр.

1. Жедел жәрдем крсететін блімні әлеуметтік ызметкері болсаыз

На ланы физикалы, эмоциялы және әлеуметтік ажеттіліктерін алай

анытар едііз?

2. На ламен жаын, сенімді арым-атынас орнату шін андай тәсілге сйе-

нетініізді ой елегінен ткізіп алыыз.

3. На ла мен оан аморлы крсететіндермен жмыс істеу кезінде

мәдениет аралы практиканы андай аспектілері кбірек кмектеседі?

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

212

Практика салалары

       -

       

-

-

   

-

-



 





      



       

     

-

-

-

       



Атефа мен Сабыр

Атефа мен оны кйеуі Сабыр Ауанстаннан пана із-

деп Австралияа келгелі он екі ай болан. Оларды ви-

засы Уақытша қорғау визасы деп аталады, ал олар-

а жергілікті айырымдылы йымы олдау крсетеді.

Сабыр аылшын тілін йренгенімен, жмыс таба алмады.

Атефаны аяы ауыр, рсаында сегіз айлы баласы

боланымен, әлі кнге арнайы ем алмаан. Ол ауруханаа

жатуы керек, сондай-а босананнан кейін оан отбасы

олдауы ажет (УВ туралы осымша мәлімет алу шін тарау соындаы URL сіл-

темесіне тііз).

1. Жа анды денсаулы сатау мәселесіні жергілікті денсаулы сатау сала-

сына тигізер ыпалы туралы ойлап крііз.

2. Атефа мен Сабыра олдау крсету шін агенттіктер алай бірлесе жмыс

істеуі керек?

3. Оларды әлеуметтік жадайына атысты берген сізді бааыз әлеуметтік

әділдік кзарасын алай сипаттайды? •

Уақытша қорғау

визасы – Австралияа

жаадан келген босын-

ны немесе пана іздеу-

шіні Траты орау

визасына берген тініші

аралып жатан кезде

берілетін виза. УВ ш

жыла беріледі.

11-ТАРАУ. ДЕНСАУЛЫ САТАУ САЛАСЫНДАЫ ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС

213

      

        

-



-

инклюзивті біріккен тәсіл-

дер    

    

     

      -



     

-





-

-





Денсаулық пен салауаттылық перспективаларын практикада

дамыту

        

  -

  сыни талдаулардың тоғысуы -

     

     -



      

     

-

-



       



-



        

  

        



Инклюзивті біріккен

тәсілдер – әлеуметтік

ызметкерлер және

олар бірлесе жмыс

істейтін адамдарды

здеріне атысты іс-

әрекетті атар атарып,

шешімді бірге шыаруы.

Сыни талдаулар-

дың тоғысуы – жеке

адамны тәжірибесі

мен оамды немесе

әлеуметтік мәселелерді

тоысуы.

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

214

-





-





-



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Бұл кейс тапсырмада көрсетілгендей, бала қорғансыздығының кесірі қандай болуы

мүмкін?

2. Томмидің отбасына қажет күш-қуат пен қоғам активтері қандай?

3. Олардың жағдайын кең және тар ауқымда қалай түсіндіруге болады?

КЕЙС

ТАПСЫРМА

Жеті жасар Томми анасы Дженнимен және арындасы Эллимен бірге фургон-

да трады. Фургон оны әпкесіні есігіні алдындаы кгалда тр. Брын олар тр-

ан йді иесі уып жіберген со Томмиді отбасы йсіз алан. Ал Дженниді й

жалдауа ммкіндігі жо. Алты ересек адам мен жеті баланы ортасында бір ана

жуынатын блме бар. Балалар мектепке баратын кндері оларды мірі аласапы-

рана айналады. Томми бан аса инала оймаанымен, тнде дәретханаа бару-

а орады, йткені адамны жргенін сезген кршіні иті абалап, айналаны азан-

азан ылады. Бірде Томмиді екі туыс аасы тнде тбелес шыарды. Балалар

шін аладаан Дженни клікті оталдырып, саяба маына барып тнеп шыты.

зі жмыста болан кезде Дженни фургонды лыптап кететіндіктен, жазда

оны іші атты ысып кетеді. Барлыын брге талаанымен, Дженни оан арсы еш-

тее істей алмады. Дженни кейде балаларды оамды бассейнге ертіп барады,

ол жерде олар тегін суа тсе алады. Анасымен шатасып йытау наанымен,

Томми ойыншытарымен ойнап, кітап оу шін жеке блмесіні боланын алай-

ды. Томмиді «ашан йіміз болады?» деген сраына анасы «жаын арада, лым,

жаын арада» деп жауап береді. Оны малімі йі туралы апта сайын срайды. Ол

яттан жарылардай болып жр. •

11-ТАРАУ. ДЕНСАУЛЫ САТАУ САЛАСЫНДАЫ ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС

215





-





НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

Бұл отбасының әрбір мүшесі тап болған проблемаларды атап көрсетіңіз. Денсаулықтың

әлеуметтік детерминанттары тұрғысынан оларды қалай түсіндіруге болады?

2. Әлеуметтік қызметкер ретінде бұл іспен қалай айналыспақсыз? Ең алдымен, қан-

дай мәселеге көңіл бөлер едіңіз және қандай мәселені кейінге қалдырасыз?

3. Біреуге ана, біреуге әже екеніне қарамастан, салыстырмалы түрде Хелен әлі

жас. Жағдайды бағалап, Хеленмен жұмыс жүргізуде қандай өмірлік тәжірибеге

сүйенесіз?

4. Хелен абориген әйел болса, қандай жағдайды ескеру керек? Сіз қандай практика-

лық тәсілге сүйенесіз?

КЕЙС

ТАПСЫРМА

«Джейден мен Тайла және оларды болашаы шін атты аладаймын», –

дейді Хелен: «Мэри соы кездері атты иналып жр, оны жадайы кннен-кн-

ге нашарлап барады. Ол те кп йытайды, ал мен Джейденді мектепке, Тайланы

балабашаа апаруым керек. Ол шін екі автобуса отырамын. Жмысымда бос

уаыт бергені шін бастыыма алысым шексіз. Сілім кмектесер деп міттенем.

әрі арай не боларын білмеймін».

азіргі уаытта Хелен жергілікті супермаркетте жарты кн жмыс істейді және

жмысын жасы креді. Хелен жаында ана кйеуінен ажырасан ызы Мэриге

кмектесіп, оны екі кішкентай баласы – алты жасар Джейден мен трт жасар

Тайлаа бас-кз болып жр. аланы сыртындаы жала алан йде барлыы бір-

ге трады. Тайланы туан со психикасы бзылан Мэри кп уаытын ауруханада

ткізетіндіктен, 48 жастаы Хелен немерелеріні зады аморшысы. Алайда жа-

ында Хеленге аналы без обыры диагнозы ойыландытан, ол стационарлы-

амбулаториялы ем алуы керек. Онкологтар жадай мәз емес деп отыр. Осыан

байланысты, Хеленді аурухананы әлеуметтік ызметкеріне жіберді. •

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

216

Әлеуметтік жұмыстың практикада, саясатта және зерттеуде

алатын орны

 









        

 

-

    -

-



-

       

        -



       

-

      

-



        

     -

-



-



    -



        

-

       



     

       

         -



      

        



11-ТАРАУ. ДЕНСАУЛЫ САТАУ САЛАСЫНДАЫ ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС

217

        -

  

-



-

    

 -

-

-





       -

      -

-





   -





Клиникалық деректер жинау

-



    -





    

    

  -



-

-

-





-

-

        



         



-



Клиникалық деректер

жинау – практика-

лы зерттеуге ажетті

ретроспективті дерек-

тер орын жасау шін

олдаы клиникалы

апаратты олдану.

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

218

-





-



       

-

-







-



       -

          

       

-

     -



       

-





-







        -



-

  





Қорытынды



-



-

       

11-ТАРАУ. ДЕНСАУЛЫ САТАУ САЛАСЫНДАЫ ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС

219





   







ҚОСЫМША ОҚУ ҮШІН

  



        -





ПАЙДАЛЫ УЕБ-САЙТТАР

www.aihw.gov.au







-





 



ҚАЙТАЛАУ СҰРАҚТАРЫ

1. Денсаулық пен салауаттылық – ауру мен кеселден айығудан да жоғары құн-

дылықтар. Сіздің денсаулыққа қатысты түсінігіңіз қаншалықты өзгерді? Мұны

әлеуметтік жұмыстағы тәжірибеңізге қалай енгізуге болады?

2. Кейс тапсырманы қарап шығып, оны ауқымды оқиға ретінде қайта жазып шы-

ғыңыз. Тәжірибені денсаулық пен салауаттылық тұрғысынан қарастырыңыз-

ңыз. Жазған әңгімеңізді, болжамдарыңызды, қолданған сөз өлшемін, процес-

ке проблемалық сипат беру жағдайын қайта ой елегінен өткізіңіз.

3. Кейс тапсырмадағы практикаға, жеке интервенцияларға және денсаулық сақ-

тау саласындағы теңсіздікке қатысты саясатты ескере отырып, әлеуметтік жұ-

мыс саласындағы зерттеуді қажет ететін салаларды анықтаңыз.

12-ТАРАУ

Әлеуметтік жұмыс жӘне мүгедектік

Лорна Халлахан

ҚАРАСТЫРЫЛАТЫН НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕР

• Осы салада атаратын іс-әрекет туралы тере де, жан-жаты кзарас а-

лыптастыру шін әлеуметтік ызметкер мгедектік туралы негізгі тсініктерді

умен атар, ммкіндігі шектеулі жандара ызмет крсетуге атысты не-

гізгі мәселелермен де айналыса білуі керек.

• Ммкіндігі шектеулі жандар мен оларды ванауы тәуекелге бас тіге отырып,

ытарын рметтеуге, әділдік шін кресуге, салауатты мір салтын а-

лыптастырып, жеке адамны тла ретінде дамуына з лесін осады.

• Бгінгі дербестендіру саясаты әлеуметтік ызметкерді реляциялы/дамы-

ту тәсілдерін баалауда, масат ою мен жоспарлауда лкен ммкіндік ту-

ызып отыр.

• олданыстаы практиканы згерту трлі перспективалара назар аударуды

және әлеуметтік жмысты барлы саласына жан-жаты атсалысуды ажет

етеді.

• Адам мен оны ванауына кіл блу және ескеру шін сыни рефлексивтілік

ажет.

НЕГІЗГІ ТЕРМИНДЕР

бір уаыт

ммкіндігі шектеулі жандар озалысы

позитивті згерістер

рефлексивті

тәуелсіз мір сру

12-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ МГЕДЕКТІК

221

Кіріспе

-



-



         

-

           -

         







    -

-

      

     

       

-

     -

     

   -

позитивті өзгерістер-

 «бір уақытта болу»   



     -



-



      

-

        

       













        -

       

Бір уақыт – сра пен

згеріс бір уаытта,

атар жретін іс-әрекет

екені туралы аида. Біз

позитивті сратар о-

йып, ойымыз бен іс-әре-

кетімізге еркіндік берген

кезде ана згереміз.

Позитивті өзгерістер –

адамдарды артышы-

лытарына сйене оты-

рып, з бетінше згеріс

жасауына баытталан

практикалы және зерт-

теу әдісі.

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

222

-

        -

        









Мүгедектік мәселесінің проблемалық сипаты

      

-

     

     

        

-



       -

         -

        



-



-



-

-

-



       

 

«Мүмкіндігі шектеулі жандар қозғалысы»

   -

    тәуелсіз өмір сүру,

   

    

     

      -



    

     



Мүмкіндігі шектеулі

жандар қозғалысы –

адамны з алауымен

мір сруін, ммкіндігі

шектеулі адам ыын,

инклюзивті мір сруді,

мгедектік мәдениеті

мен олара деген р-

метті ала жылжытатын

озалыс.

Тәуелсіз өмір сүру –

адамны жеке мір с-

руін ана емес, сонымен

атар олдауды ажет

ететін адам айда,

алай және кіммен

мір сретінін тадауа

ммкіндік беріп, баы-

лайтын және онымен

басаларды келісетінін

білдіретін мір сру

жолы.

12-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ МГЕДЕКТІК

223

        

      



• 

• 

• 

-

-

-

       





-

      

-

    

        

       

       



     -

-

       





       

-









-



         

       





• 

• 

• -



2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

224

-

    





-

-

        

        -



        

       

-

-

      



     

      





-





       -

-

  

      



   -



   -



    

-



    -

       -

    институционализация-

ның

     -

-

     

    

Институционализа-

ция – психиатриялы

аурухана, ммкіндігі

шектеулі немесе жасы

келген адамдара

арналан арттар йі,

балалар йі сияты

аморлы крсететін

орындарда олдауа

ие болып, крсетілетін

ызметтер трін алу,

басалара тәуелді болу

арылы оамды мір-

ге айта оралуа ажетті

дады мен тадауын

шектеуге мәжбрлі

болу.

12-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ МГЕДЕКТІК

225

-

-







         

   -





-

        -

-



-



-

-





       

        -

        -











        

-



Реляциялық модельді әлеуметтік жұмыс теориясы мен

практикасында қолдану: адамды дамыту тәсілі

       -



    

-

-

  





2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

226











    -

      -

       

-







-

 

-

-





-

    

-

-



     

-



-

-

-

        



Жаңа Зеландия мен Австралия саясатындағы әлеуметтік

жұмысты салыстыра зерттеу

-

-



-

   



• 

12-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ МГЕДЕКТІК

227

• 



• 

      

       



Адам ыы саласындады іс-жоспарды жзеге асыру



-



        

       

-





-

      



-



• 

• 



• 

• 

•         -





      

-



Дербестендіру және клиентизация

-

       -

    -



       



2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

228

      -





Маркетизация мен коммерциализация

      

-

       

      





   -

-



-



Мүгедектік саласындағы әлеуметтік жұмыс практикасын

трансформациялау

        

       -

       

      

        -

       -

      

      







КЕЙС

ТАПСЫРМА

2019–2020 жылдар аралыында Австралияда толыымен іске асырылуы ажет

Мгедектікті сатандыруды лтты жоспары дербестендіру іс-жоспарыны іс ж-

зіндегі крінісі деуге болады. Талапа сай келетін әр адам ызмет трін сатып алуа

12-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ МГЕДЕКТІК

229

НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Сіз когнитивті кемістігі бар адам мен оның ванауына қатысты іс-әрекетті жоспарлау

ісіне қатыстыңыз деп есептейік. Қызметке тәуелді адам мен оның ванауының ынта-

сын қалай анықтайсыз?

2. Адамның салауаттылығы мен даму қажеттіліктерін ескере отырып, оның өміріне

қалай өзгеріс енгізер едіңіз?

3. Адамды қорғай алатын еркін қарым-қатынас орнату үшін не істер едіңіз?

НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕР

12.1-кестеде дербестендіру мәселесінің, әлеуметтік қызметкерге тән нақты рөлдер

мен бірқатар процестердің кең таралуына байланысты әлеуметтік жұмыс практика-

сын өзгертудің іс-жоспарын ұсындық.

12.1-КЕСТЕ. Әлеуметтік жұмыс практикасын трансформациялау

Процесс Көңіл бөлуді қажет ететін маңызды

сұрақтар

Әлеуметтік жұмыс рөлі

Халықаралық

және ұлттық сая-

сатта әлеуметтік

жұмысты контекс-

туализациялау/

салыстыру

Мүгедектікке қатысты саясатта

халықаралық және ұлттық деңгейде

қандай өзгерістер бар?

Мүгедектерге қызмет көрсе-

ту орындары ол өзгерісті қалай

қабылдайды?

Әлеуметтік жұмыс қалай қабылдай-

ды? Дербестендіру мен әлеуметтік

жұмыстың қандай байланысы бар?

Серіктес, қызметкер,

бірге зерттеуші, диалог

орнатушы, қатысушы, сыни

сұрақтар қоюшы, одақтас

және билікті теңестіруші,

бірге құрушы, белсенділігін

біріктіруші, адвокат, моби-

лизатор, ұйымдастырушы,

инноватор

ажетті аржыа ол жеткізе алады. Кейбірі зін-зі басарысы (мысалы, есеп-

шоттарын здері басарып, жмысшы жалдау, ызметтерін басару) келсе, кейбі-

рі азіргі олдау бадарламасы аясындаы ызмет трін кргісі немесе жадайды

жаадан арастыранды алайды. Мгедектікті сатандыруды лтты жоспа-

рына атысушыларды барлыы мірін, мір сру жадайын жасартуа атыс-

ты оптимистік масат ояды. Жаа Зеландия дербестендіру тәсілін жылдар бойы

іске асырып келеді. Жаа Зеландияны Мгедектік стратегиясы (2016–2026) да,

Австралияны лтты мгедектік стратегиясы да ызмет трлерін негізгі нәтиже

ретінде тадай отырып, олара баылау жргізеді. Олай болса, Австралия да,

Жаа Зеландия да, дербестендіруді негізгі аспектісі ретінде тадау мен баылауа

ерекше кіл бледі. •

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

230

Қызметті дербестендіру мен мар-

кетизациялау арасында қандай

қайшылық бар?

Қауым мен ванау-

ды сақтап қалу

Барлық мүмкіндігі шектеулі адам-

дарды қамтып, мықты қоғам мен

салауатты өмір үшін қауым әлеуетін

қалай анықтай аламыз?

Адам отбасы мен ортасынан алыс

болса оларды қалай бейресми

қолдай аламыз? Махаббат пен бей-

ресми қамқорлыққа қалай қолдау

көрсете аламыз?

Мәдениетке, жер мен суға деген

махаббатты қалай сақтап, арттыруға

болады?

Адамның рухани өміріне көңіл бөлуі

терең қарым-қатынасқа жол аша ала

ма?

Серіктес, қызметкер,

сабақты бірге үйрете-

тін адам, сыни сұрақтар

қоятын адам, гид, одақтас

және билікті теңестіретін

адам, белсенді, медиа-

тор, қорғаушы, ресурстар

брокері, ұйымдастырушы,

инноватор жаттықтырушы,

фасилитатор, мүмкіндік

беруші

Қызмет көрсету

әлемін өзгерту

Әлеуметтік қызметкер ескі қызмет

көрсету жүйесін қалай өзгерте

алады?

Әлеуметтік қызметкер ұйымдық

мүддеден бас тартып, назарын

клиентке қалай аудара алады?

Әлеуметтік жұмысқа тән реляциялық

көзқарасты сақтай отырып, басқа

салалармен бас қоса жұмыс істеудің

қандай ұтымды жолдарын білесіз?

Әлеуметтік қызметкер қатаң қам-

қорлықтан тиімді және шынайы дер-

бестікке ауысу үшін не істеу керек?

Реляциялық модель бағалауға қалай

айналады?

Адамдардың қабілетін дамыту үшін

жеке адам мен оның ванауына қа-

тысты қандай істі жоспарлаған жөн?

Түрлі процестен шеттетілген адам-

дарға қолдау көрсету ісін қалай дұ-

рыс жоспарлап, іске асыра аламыз?

Серіктес, қызметкер,

сабақты бірге үйрететін

адам, әріптес, медиатор,

қорғаушы, ресурстар

брокері, емдеуші дәрігер,

үгітші, ұйымдастырушы,

инноватор жаттықтырушы,

фасилитатор, мүмкіндік

беруші

Адамның өзін

және мүдде-

сін қорғай білу

қажеттігі

Әлеуметтік қызметкер дербес шешім

қабылдау қабілеті әлсіреген адам-

дардың жанында шешім қабылда-

ғанда моральдық қиындықтарды

қалай талдай алады?

Серіктес, коллаборатор,

бірлескен тергеуші, сыни

сұрақтар мәселесі, диалог-

қа қатысушы, сыни сұрақ

қоюшы, одақтас және

12-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ МГЕДЕКТІК

231

Жеке адвокаттық пен жүйелі адво-

каттық практикасының қолданылу

саласы қандай?

Негізгі қажеттілік дегенді қалай

түсінеміз?

Адамның әлсіздігіне қатысты ішкі

және сыртқы факторлар туралы түсі-

нікті қалай ұштастыруға болады?

Адамның жағдайын одан ары ушық-

тырып алмас үшін оның әлсіздігі

туралы қалай сөз қозғауға болады?

билікті теңестіретін адам,

бірге құрушы, ұйымдасты-

рушы, инноватор, көмекші,

дәрігер

Үздік тәжірибе

қалыптастыру

Мүгедектік саласындағы әлеуметтік

жұмыстың кәсіби мақсаты не?

Өмірде іске асуы үшін әлеуметтік

жұмыс практикасы қандай қағида-

ларға сүйенгені жөн? Мүгедектікке

қатысты реляциялық/мүмкіндіктер

тәсілін әлеуметтік жұмыстың өзге-

рістер теориясында қалай қолдана

аламыз? Адам мен оның ортасы

туралы терең білімді қалай қалып-

тастыруға болады?

Дұрыс жұмыс істеу үшін нені білуі-

міз қажет?

Дұрыс жұмыс істеу үшін қандай

дағдыларды меңгергеніміз жөн?

Өзгерістерге деген қажеттілік пен

жоспарды қалай бағалаймыз?

Өзіміз жұмыс істеп жүрген адамдар-

ға және олар үшін жауап беретіні-

мізге қалай кепілдік бере аламыз?

Адамның дамуына кедергі кел-

тірмейтінімізге қалай көз жеткізе

аламыз?

Ары қарай да жұмысты жалғастыра

беруді қажет ететін қандай маңызды

нәрселер бар? Ненің ең маңызды

екенін қалай түсінуге болады?

Серіктес, қызметкер, бірге

зерттеуші, диалогқа қаты-

сушы, сыни сұрақтар қою-

шы, гид, одақтас және би-

лікті теңестіруші, біріккен

белсенді әріптес, медиатор,

адвокат, ресурстар брокері,

клиницист, мобилизатор,

ұйымдастырушы, инно-

ватор, коуч, фасилитатор,

мүмкіндік беруші

(Қысқартылып алынды: Lee, 2001)

Қауым мен ванауды сақтап қалу

      -





2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

232



    -



      

   -

-





    -



-

      

-

        

      

       -





-

     -



Қызмет көрсету әлемін өзгерту



-



    -

     -





        

        -



   

       





-

      -





12-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ МГЕДЕКТІК

233

       



-



-





         

-



Адамның өзін және мүддесін қорғай білуі







        

         

        -

         

        -

       

  -

-



  

        

         

       -



-

-



         



  -

        



-







2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

234

       



-

-



-

-



-

-

-



Үздік тәжірибе қалыптастыру



       -



        -

-

-



12.2-КЕСТЕ. Әлеуметтік қызметкердің рөлі және трансформативтік әлеует

Ең жақсы практикаға

айналу жоспары

Көңіл бөлуді қажет ететін негізгі сұрақтар

Қиындықты бағалау Бұл жерде қандай мүмкіндіктерге қол жеткізуге болады?

Қоғамның мүмкіндігі шектеулі адамдарды қабылдауы үшін

түрлі динамиканы жағдайға сай қалай қолдана аламын?

Тереңдік пен ауқым

матрицасы арқылы

ойлану

Адам тап болған жағдайды (бұрынғы әлеуметтік қызметкер

қабылдаған шешімнің ол адамға әлі де әсері болып жатқаны

сияқты) қате түсінбес үшін оның өмірін шектен тыс жеңілде-

тіп жібермегенімізге қалай көз жеткізуге болады?

Адам құқығының бұрынғыдай көп бұзылмауына көз жеткізе

отырып, болашақ мүмкіндіктерді арттыру үшін неге көңіл

бөлгеніміз дұрыс?

Адамның өміріне мағына үстеп, бұрынғы ауыртпалықтан

айығуы сияқты маңызды мәселелер мен функционалдық

кемістігі туралы ақпаратты қалай бірге қарастыруға болады?

Адамның ванауына қалай қолдау білдіріп, қауым құруға және

жүйені өзгертуге болады?

12-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ МГЕДЕКТІК

235

Саясаттың мүмкіндік-

тері мен шектеулерін

білу

Өзгеріске жол ашу үшін мүгедектік мәселесін қалай көрсеуге

болады?

Мүгедектік жөніндегі әлеуметтік саясат тарихы, өзгерістер

мен қарсылықтың негізгі күші қандай?

Саясатты талдап, дамытуды дұрыс жүзеге асыру үшін қандай

қарым-қатынас орнатуым керек?

Саясатты өзгерту үшін маған қандай зерттеу мен деректер

қажет?

Іс-шаралар контексіне

талдау жасап, ұйымдық

және кәсіби әсерді

мобилизациялау

Мүмкіндігі шектеулі клиенттер мен олардың ванауының мүд-

делері мен қажеттіліктері агенттіктің мақсаты мен процесіне

сай келетініне қалай көз жеткізуге болады? Агенттік қыз-

метінің маңызын сақтап қалу үшін жеке тәжірибем қандай

мәселелерді қамтуы керек?

Басқа пәндермен де

жұмыс

Кәсіби одақтасым кім? Біздің практикамыздың қандай ортақ

тұстары бар?

Кәсіби талқылауға қалай үлес қоса аламын?

Іс-әрекеті адамның құқығын бұзып, сеніміне селкеу келтіре-

тін әріптестеріммен оларды ренжітіп алмай қалай сөйлесуіме

болады?

Іс-әрекетіме айтылған сынды қалай қабылдап, қалай жұмыс

істеуіме болады?

Саналы, жауапкершілігі

жоғары, сыни тұрғыдан

ойлайтын және реф-

лексивті болып қалу

Этика кодексіне негізделген кәсі-

би адалдықты қалай сақтап қалуға

болады?

Өзім жұмыс жүргізетін мүмкіндігі шек-

теулі адамдардың күнделікті өмірінен

не үйрене аламын?

Іс-тәжірибеме қажетті кәсіби білімді,

дағдылар мен теориялық/концепуал-

дық үлгіні қалай қалыптастыруға

болады?

Тұлғалық және кәсіби өсуіме бұл

саладағы тәжірибем қалай көмектесе

алады?

НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

Әлеуметтік жұмыстың клиенттік топтары әртүрлі. Яғни осы салада жұмыс істейтін

кейбір әлеуметтік қызметкерді мүмкіндігі шектеулі адамдармен жұмыс істейтіндер не-

месе басқа да мүмкіндігі шектеулі адамдармен жақын қарым-қатынаста бола алатын-

дар деп бөліп қарастыру керек. Мүмкіндігі шектеулі жандармен жұмыс істейтін әлеу-

меттік қызметкердің мына сұрақтарды қоя білгені аса маңызды (Hallahan, 2010: 131):

1. Мүмкіндігі шектеулі адамдардың қалауына, қажеттілігіне және құқығына қандай

да бір маңызды әлеуметтік үлес қоса алдым ба?

Рефлексивтілік – кә-

сіби бірегейлік туралы

ойлау. Рефлексивтілік

іс-әрекеттер туралы

ойды ана емес, кәсіби

трыдан даму шін зін

әлеуметтік ызметкер

ретінде абылдай білуді

де талап етеді.

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

236

2. Әлеуметтік қызметкер жеке адамнан бастап әлеуметтік өзгеріске дейінгі мәселе-

мен бетпе-бет келетіндіктен, әлеуметтік көзқарасымды түрлі қадамдар мен про-

цестермен, кеңістік пен қарым-қатынастармен, өзара әрекеттер мен үміттермен

бетпе-бет келе отырып, өзім таңдап алған ортаның мүмкіндіктерін арттыруға

бағыттай алдым ба? Миллстің сөзін басқаша жеткізсек, бұл әлеуметтік жұмыстың

мақсаты мен міндеті болуы керек.

Қорытынды

      



       -

   -



-

      

       



ҚОСЫМША ОҚУ ҮШІН



         

     









ҚАЙТАЛАУ СҰРАҚТАРЫ

1. Өз еліңіздегі және Жаңа Зеландия мен Австралиядағы мүгедектік теория-

сы және оның саяси көзқарастармен байланысы туралы пікірталастардан не

үйрендіңіз?

2. Дербестендіру бағдарламасы қызмет көрсету деңгейін өзгертуге жол ашып

тұрған қазіргі кезде мүгедектікті реляциялық/даму көзқарасы тұрғысынан тү-

сіну әлеуметтік жұмысқа неліктен көбірек сай келеді?

3. Адамның өз орнын анықтай білуінің өзін қорғаумен қандай байланысы бар?

4. Мүмкіндігі шектеулі адаммен немесе басқа адамның ванауымен жұмыс істесе-

ңіз жұмысыңызды икемдеп, оған көңіл бөле аласыз ба?

12-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ МГЕДЕКТІК

237

ПАЙДАЛЫ УЕБ-САЙТТАР

    



national-disability-strategy

         

      



     



-





-





-

-



       



        -

 



238

13-ТАРАУ

қарттармен Әлеуметтік жұмыс

Джейн Мэйдмент, Ральф Хампсон

ҚАРАСТЫРЫЛАТЫН НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕР

• Аотеароа – Жаа Зеландия мен Австралия халытарыны кбі арт адам-

дар.

• арт адамдара атысты ммкіндіктер мен мәселелер кп.

• арт адамдармен жмыс – әлеуметтік жмысты арынды дамып келе

жатан практикалы саласыны бірі.

• арт адамдар мен олара ктім крсететін адамдарды кешенді трде баа-

лау бл салаа атысты практиканы ажырамас блігі.

• Отбасы мен арттара ктім крсететін адамдар – арттар міріндегі ма-

ызды жандар.

• арттар мддесін орау артаюа атысты әлеуметтік жмыс практикасы-

ны ажырамас блігі.

НЕГІЗГІ ТЕРМИНДЕР

био-психо-әлеуметтік тәсіл

салауатты артты

шінші және тртінші кезедер

13-ТАРАУ. АРТТАРМЕН ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС

239

Кіріспе

       -

         

         





-







-

       





-

-





Қартаю жағдайы













       

     



-

-

 

-

-



       

        

        -

        -



2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

240

   био-

психо-әлеуметтік

-

-



-

   -



Салауатты қарттық  

    -

-

-

      





•      -



• 

• 

• 

• 

• 

Қартаю теориясы

       -

        





• 

• 

• 

• 

 үшінші кезең  төртінші кезең 

-

      

     

-



      -

     

Био-психо-әлеумет-

тік тәсіл – клиентті

физикалы, психоло-

гиялы және әлеуметтік

аспектілерін, оларды

негізгі ажеттілігін теу,

отбасыны зара бірле-

сіп әрекет етуі, маыз-

ды арым-атынасы,

әлеуметі олдаулар

мен мәдени факторлар

сияты жадайларды

арастыратын тәсіл.

Салауатты қарт-

тық – арт адамдарды

жаттыу жасап, дрыс

таматанып, психи-

калы денсаулыын

ктіп және әлеуметтік

іс-шаралара атысу

арылы з денсаулыы

мен салауаттылыына

жауапкершілік танытуы.

Үшінші кезең – аылы

жмыс істеу кезеі бітіп,

денсаулы нашарлай

бастаан аралыты

амтиды.

Төртінші кезең – ден-

саулыты нашарлауын,

біреуге тәуелді болуды,

әлсіздікті және лімді

сипаттауы ммкін, 85-

тен асан адамдарды

амтитын ыса кезе.

13-ТАРАУ. АРТТАРМЕН ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС

241





      



-



13.1-КЕСТЕ. Қартаю туралы негізгі теориялар мен дискурстар

Негізгі теориялар/дискурстар

(негізгі онжылдық)

Негізгі алғышарттар

Салауаттылық немесе әлеумет-

тік проблема (1940–50 жылдар)

Екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі кезең – қар-

таюды салауаттылықпен байланыстырған немесе

әлеуметтік проблема ретінде қарастырған кезең.

Бұл көзқарас 1980 жылдарға дейін жалғасты

(Philipson, 2013)

Қол үзу (1960 жылдар) Әрекеттер мен әлеуметтік іс-шаралардың ақырын-

дап азаюы, мұны қарт адам үшін де, қоғам үшін де

өзара пайдалы шешім деп қабылдауға болады

Іс-әрекет (1960 жылдар) Қарым-қатынас орнату мен әлеуметтік рөл атқару-

ға белсене атсалысудың дұрыс қартаю үшін маңы-

зы зор, бұл қазіргі белсенді қарттық дискурсына

негіз бола алады

Суб-мәдениет (1960 жылдар) Қарт адамдарды азшылық топ ретінде

қарастырады

Жас стратификациясы

(1970 жылдар)

Қарт адамдардың мәртебесі, билігі, рөлі мен әлеу-

меттік орны басқа жастағыларға тікелей тәуелді,

жастарға көбірек басымдық беріледі

Алмасу (1970 жылдар) Жеке адам мен қоғамның мінез-құлқына қатыс-

ты мадақтау мен шығын балансы қарт адамның

мінез-құлқын болжауға көмектеседі деген түсінікке

сүйенеді

Символдар (1970 жылдар) Адамның «мен» концептісі оның қоғамның басқа

мүшелерімен қарым-қатынасы және қартаюдың

әлеуметтік конструкциясымен тікелей байланысты

Субституция/алмастыру

(1980 жылдар)

Қандай да бір рөлді атқару қабілеті жоғалғанда

оның орнын басқалары ауыстыра алады деген іс-

әрекет теориясы көзқарасын қолдайды

Ұзақтық/өмір жолы Бұрынғы атқарған рөлі мен тәжірибесі адамның

жаңа рөл талабына сай келуіне (немесе келмеуіне)

жол ашады

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

242

Өзгеріс (1980 жылдар) Негізгі концептілердің қалыптасып, бекуі. Ресурс/

жетіспеушілік моделі адамның түсінігіне, қорша-

ған ортадағы өзгеріске және жеке ерекшеліктерге

сүйенеді

Сыни геронтология

(1980–90 жылдар)

Қартаю туралы әлеуметтік құрылымдарға (бел-

гілерге сүйене отырып), қартаюдың жеке және

әлеуметтік құрылымдар сияқты микро және мкро

аспектілеріне көбірек көңіл бөледі

Трансперсоналды

(1990 жылдар)

Өмірдің мәні, креативтілік, қарым-қатынас, транс-

ценденттік ұғымдарын қамтиды

Әлеуметтік теңсіздік

(1990 жылдар)

Артықшылықтар мен кемшіліктер жиынтығын еске-

ре отырып, өмір жолын ұзарту

Үшінші және төртінші кезеңдер

(1990 жылдар)

Үшінші кезеңге жататындар өмірінің соңында да

белсенді болып, маңызды әлеуметтік рөлді қанша-

лықты атқара алатынын көрсетеді (Carr & Komp,

2011: 3). Төртінші кезең 80 жастан асқандардың

денсаулығының нашарлап, әлсіз болатын кезеңі

(Higgs & Gilleard, 2015)

Белсенді қартаю (2000 жылдар) Іс-әрекет теориясына сүйенеді. Оған мысал ретінде

ДДҰ мына пікірін келтіруге болады: «Бұған дейін

жылдар өмірге қосылып келді, енді біз өмірді

жылға қосуымыз керек. Өмір сүру сапасына, психи-

калық-физикалық салауаттылығына ерекше көңіл

бөлу керек» (Walker, 2014: 241). «Үшінші кезең»

үшін аса маңызды (Higgs & Gilleard, 2015: 10)

Жаһандану «Жаһандану – қарттық үшін, атап айтсақ, қарт

адамдар мәселесін реттеп, басқаруға бағытталған

саясат үшін маңызды фактор» (Phillipson, 2013: 45)

(Қысқартылып алынды: Harrigan & Farmer 2000; Philipson, 2013; Bengston & Settersen, 2016)

       

   

        



           





-

-



1.           



13-ТАРАУ. АРТТАРМЕН ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС

243

2. -





3. 

4.          

-



5. -



6.       -



       

-



-

     



      -







НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Қартаюдың әлеуметтік жұмысқа тигізер салдары қандай?

2. Қарт адамдардың қажеттілігін түсінуге үшінші және төртінші кезеңнің қандай пай-

дасы бар?

3. Адам қартайғанда қандай мүмкіндікке қол жеткізіп, қандай қиындыққа тап бола-

ды деп ойлайсыз?

Салауатты қарттық

        -

   

       

-





      

 



2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

244

         

         

          



       

        



       -



     -

-

-



      

-

        -



• 

• 

• 

• 

-

-

-



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. «Салауатты қартаю» термині өмірі ауыр болған адамдардың көңіліне кірбің түсір-

мей ме?

2. Әлеуметтік қызметкерлер «салауатты қартаю» туралы білімін қауымдастықта не-

месе алғашқы көмек беру кезінде қалай қолдана алады?

Қарт адамдармен жүргізілетін әлеуметтік жұмысты бағалау

-

-

      

  -



13-ТАРАУ. АРТТАРМЕН ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС

245

        



-



-





-

        

        -

  







-





-

-



       -

       -

          

13.1-СЫЗБА. Бағалау моделі

(Қысқартылып алынды: Maidment, 2016)

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

246



        -

        -

       

         

       -

-



 



-

-



-



          

       



  -

-



     

        -



   -





         

      -

-

-





-



-



-





-



13-ТАРАУ. АРТТАРМЕН ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС

247







-

-



-

-







-







      -



   -

       



       





        



-

         

          



Отбасылық басқосулар

        -

  

-



        





      

-

        

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

248

-







      -

  

        

        





-

    

-



        

  -



-



         

   -

       

       

-



      

   



Қарт адамдар және оларға күтім жасау

        -

         -

        

          -

           

       

         -

      

      -

-

       

13-ТАРАУ. АРТТАРМЕН ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС

249

      

-

-

     



 -

-







         -



     -





       





         



   

      







-



-



-





        



-









-





2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

250

        



-





-



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Әлеуметтік қызметкер Мэвис пен Джудиге қатысты қандай негізгі мәселелерге кө-

ңіл аударуы қажет?

2. Мэвис пен Джуди тұратын ауылдық жер Мэвистің деменция мен күтім мәселесіне

қатысты мәселесін шешуге қалай әсер етуі мүмкін?

3. Бірге тұрған кезде Мэвис пен Джудидің арасында қандай отбасылық қиындықтар

туындауы мүмкін?

КЕЙС

ТАПСЫРМА

Мэвис (87 жаста) ызы Джудимен (59 жаста) бірге аладан он шаырым а-

шыта трады. 15 жыл брын кйеуінен ажырасан Джуди содан бері ата-анасы-

мен бірге трып келеді. Оларды шаын кәсібі бар. Джудиді әкесі бірнеше жыл

брын айтыс болан. азір Мэвис алыпты деменциямен ауырады және аптасына

екі рет кндізгі ктімге барады. Осы аптада Мэвисті алып кетуге келген клік жргі-

зушісі Джудиді анасына «арыс атыр, бл рождество емес!» деп айайлап жат-

анын естиді. Ал алай болса солай киінген Мэвис йден шыан кезде дірілдеп

тр еді. Ол тіпті тнде жатанда киетін киімін де шешпеген екен. Мэвисті йге айта

ертіп кірген клік жргізушісі Джудиді ас йде жылап отыранын креді. Джуди

оан анасы тні бойы кйеуімді іздеймін деп айта-айта тра бергендіктен, екеуі-

ні де тнде йытамаанын айтты. Анасыны бл жадайына енді анша уаыт

шыдайтынын да білмей отыр. Клік жргізушісі Мэвисті киіндіреді де, кетерінде

әлеуметтік ызметкерден Джудиге хабарласуын тінетінін жеткізеді.•

13-ТАРАУ. АРТТАРМЕН ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС

251

Созылмалы ауруларды емдеу және паллиативті көмек

       

-

-

-



-

         

-

         -

          



-

-





       





-





-

         

       

        -

       



       -

        -

     



-



• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

252

• 

• 

• 



        -

       

          

   -

-

     





-











   

-



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Қарт адамдар туралы пікіріңіздің қалыптасуына қандай отбасының тарихы, жеке

біліміңіз, БАҚ немесе нақты оқиға әсер етті?

2. Отбасылық кездесу ойдағыдай өтуі үшін сізге қандай дағды қажет?

3. Зерттеулерге сүйенсек, қарт адамдар өздерінің басқаларға қажет екенін сезініп,

өмірінің мәнді де мағыналы болғанын қалайды. Жақын туысы жоқ және физика-

лық немесе танымдық дефектілеріне байланысты үйден шыға алмайтын адаммен

бұл мәселені қалай талқылар едіңіз?

Қорытынды

-

-

         -



     

        



13-ТАРАУ. АРТТАРМЕН ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС

253

       

-

     





    

-



      -

-





ҚОСЫМША ОҚУ ҮШІН



University Press

-

-



             



-



ПАЙДАЛЫ УЕБ-САЙТТАР





       -

-





       



        



ҚАЙТАЛАУ СҰРАҚТАРЫ

1. Әлеуметтік жұмыс пратикасында қандай жаңа салалар пайда болып жатыр?

2. Сіздің ойыңызша, қартайған кезде адам қандай қиындықтарға тап келуі

мүмкін?

3. «Беби-бумерлердің» әлеуметтік жұмыс практикасына тигізетін әсері қандай?

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

254



       

         

      

        







       -











-

 

   -



255

14-ТАРАУ

психикалық денсаулық

практикасында салауаттылықты

қолдау

Линн Бриггс, Кэрол Адамсон

ҚАРАСТЫРЫЛАТЫН НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕР

• Салауаттылыа кіл блу (ауру мен патологиядан ерекшелігі) адамны

з контексін баалауды, олдауды, сипаттауды және соан атысты ин-

тервенция шараларыны конструктивистік, жйеге негізделген тәсілін ала

тартады.

• Психикалы денсаулы саласында психикалы проблемасы бар балалар-

ды, жасспірімдерді, ересектер мен отбасыларды баалап, диагноз ойып,

интервенция ызметін крсету шін әлеуметтік ызметкерлер кпсалалы

топта ызмет етеді.

• Психикалы денсаулы саясаты мен ызмет крсету саласында, негізінен,

адамны сауыуына кіл блінеді, сондытан олар әлеуметтік жмыс н-

дылыына, білімі мен дадыларына және әлеуметтік жмыс практикасы ар-

тышылытарына сәйкес келетін ммкіндіктерді ала тартады.

• Сауытыру, олдау және интервенция шараларына клиентті атысуы аса

маызды – «Бізге атысты ештее бізді атысуымызсыз жасалмайды».

НЕГІЗГІ ТЕРМИНДЕР

артышылытар

психикалы денсаулы

психикалы ауру

салауаттылы

сауытыру

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

256

Кіріспе

Психикалық денсаулық    -

  салауаттылығының   -

     



  -

    



    



     

     

-

     

     



-



-

    

     -

     

-

-





    

        



      -

       

       -



-

-

-

        









Психикалық ден-

саулық – психикалы

ауыту болан немесе

болмаан жадайда да

адамны дрыс мір

сре білу, кнделікті

мірде кездесетін иын-

дытара арсы тра

білу және оамды

мірге жан-жаты ара-

ласу абілеті.

Салауаттылық – жеке

адамны әлеуетін

арттырып, басалармен

мыты да дрыс арым-

атынас орната білуі,

ауыма лесін осып,

жмысты німді де шы-

армашылы трыдан

атаруы.

Сауықтыру – пси-

хикалы денсаулы

проблемалары аясында

мәнді де толыанды

мір сру.

14-ТАРАУ. ПСИХИКАЛЫ ДЕНСАУЛЫ ПРАКТИКАСЫНДА САЛАУАТТЫЛЫТЫ ОЛДАУ

257

НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. «Психикалық денсаулық» ұғымы нені білдіреді?

2. Жеке адамның психикалық денсаулығына қандай биологиялық, психологиялық

және әлеуметтік факторлар әсер етеді?

3. Психикалық денсаулық проблемасы мен психикалық ауру арасында қандай да бір

айырмашылық бар ма? Бар болса, ол қандай?

Австралиядағы психикалық денсаулық және салауаттылық

       -

        





       -

       

       

-

      -





 -

   -



       -

       

-



      -

          

       

-

        

        

        -



         

         



         -

        -

       

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

258



-





      -

       -

     

       

-

-





-

    -

        







       

-







-



       -







-





-

-



-





-



-



14-ТАРАУ. ПСИХИКАЛЫ ДЕНСАУЛЫ ПРАКТИКАСЫНДА САЛАУАТТЫЛЫТЫ ОЛДАУ

259

    -

      

        

-

       





    



-



      

   -



-

-

   -



   

      



      -

        

     -

        

        

        



   -



-



       

     

        



-

     

       

      -

-



2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

260

  

-



-

    

   

        

       -

      -

         



-

-



      

-







        

       

     

-

-







-

  -



-

       

-

        -

 

        

-



-



-



14-ТАРАУ. ПСИХИКАЛЫ ДЕНСАУЛЫ ПРАКТИКАСЫНДА САЛАУАТТЫЛЫТЫ ОЛДАУ

261

      -

-

        

          

-



-



      -

-



      



-



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Психикалық денсаулығында проблемасы бар немесе психикалық аурумен ауыра-

тын адамдар туралы бізде қандай сенім қалыптасқан?

2. Стигма мен дискриминация сауығуға қалай кедергі келтіреді?

3. Әлеуметтік қызметкерлер биологиялық модельді сынға алып, сауығудың күрделі

тәсілін таңдап алады дегенмен келісесіз бе?

4. Психикалық денсаулық практикасында клиенттің пікірі қаншалықты маңызды?

5. Іс жүзінде әлеуметтік жұмыс практикасы ерекшелігі мен рөлін қалай тұжырымдап,

бекіте аламыз?

Психикалық денсаулықтың әлеуметтік жұмыс практикасы

      -

          



-



-





        





       -

      

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

262



  -

-

-













-

-







-





      



-



-









-







-







      

     -

   артықшылықтарын



      -

       -



Артықшылық-

тар – клиентті жадай-

ды басарып, зіні ішкі

және сырты ресурсын

тани білу абілетіне

кіл блу.

14-ТАРАУ. ПСИХИКАЛЫ ДЕНСАУЛЫ ПРАКТИКАСЫНДА САЛАУАТТЫЛЫТЫ ОЛДАУ

263

• 

• 

• 

Жалпы модель

-

-



Арнайы маман моделі

-











Отбасы моделі

         

    -

         

-



-

-



КЕЙС

ТАПСЫРМА

зіізді ересектерге арналан маызды психикалы денсаулы сатау йымына

жаадан келген әлеуметтік ызметкер деп есептеіз. Сізге психиатрдан, екі пси-

хиатрлы мейірбикеден, ебекпен емдеу маманынан және психологтан тратын

кпсалалы топта жмыс істеуге тапсырма береді. Топ апта сайын кездесіп, жаа

клиенттерді талылайды және іс-шараа жауапты адамды таайындайды. Тменде

берілген кейс тапсырманы оып, психикалы денсаулы сатау саласында жмыс

істейтін әлеуметтік ызметкерді кпсалалы топ менеджері ретінде андай ызмет

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

264

атаратыны туралы ойластырып крііз. Джули мен оны отбасына клиникалы

трыдан кім ызмет крсете алатынын да назара алыыз. Бл іске кім атсалыса

алады? Джулимен жмыс істей жріп оны денсаулыы мен салауаттылыын арт-

тырып, балаларыны ауіпсіздігін амтамасыз ету шін не істеу керек?

Мәселенің қысқаша тарихы

Джули – 25 жастаы кавказды әйел. Оны Анита атты ш жас лкен әпкесі бар. 13

жаса дейін оны мірі жайма-шуа еді. Джулиді айтуынша, бл кезді (13 жас)

оны міріндегі е баытсыз ша деуге болады, йткені сол жаста оны ата-анасы

ажырасып, одан кейін әкесі шты-кйлі жоалып кетеді. Ата-анасы ажырасаннан

кейін бірнеше ай ткеннен со анасы баса біреуге кйеуге шыып, баса ала-

а кетеді де, Джули мен Анитаны әжесіне жібереді, біра анасы олармен сирек

хабарласатын. Бір жылдан кейін Анита әжесіні йінен баса жаа кшіп кете-

ді. пкелі-сілілі ретінде араатынастары жасы боланына арамастан, бірнеше

жыл бойы олар бірін-бірі те сирек креді. жесі Джулиге амор боланымен,

Джулимен за бірге тру ойында жо екенін немі ескертіп отырады.

16 жаса жетіп, мектепті бітіргеннен кейін Джули жергілікті супермаркетке ж-

мыса трады да бір жас әйелмен бірге баса пәтерге кшеді. Джули бл әйелді

супермаркетте кездестіргеннен кейін бірнеше ай ткеннен со, мірлік серігімен

кездесіп, бірге тра бастайды. Джулиді айтуынша, оларды араатынасы айтар-

лытай жасы болмады, ал зіні аяыны ауыр екенін білген кезде жбыны а-

сына кшуге шешім абылдайды.

Джули 18-ге толан кезде ол алаш рет депрессияа тседі, бл оны ызы

Кэти (азір ол жетіде) дниеге келгеннен кейінгі жадай еді, осыан байланысты

оны босананнан кейінгі депрессия диагнозымен стационарлы блімге емделу-

ге жібереді. Екі жылдан кейін оны лы Том (азір бес жаста) дниеге келеді. Том

туаннан кейін оны серігі тастап кетеді де, содан бері балалара ол бір зі арап

келеді; бірнеше рет з-зіне ол жмсауа оталады. Ауруханадан шыаннан ке-

йін Джули мен оны екі баласы Джулиді әпкесіні жертлесіндегі пәтерге келіп

трады. Оны айтуынша, әпкесіні жанында боланымен, Анита жмыс бабымен

бірнеше ай бойы баса жата жретіндіктен, олар кп араласпайды. Джули әжесі

мен анасын крмегелі кп болды, досы да аз боландытан, жалызды оан ат-

ты батады.

ткен аптада парацетамолды артыымен ішіп, жуынатын жерде есін білмей -

лап жатан Джулиді мектептен келген Кэти креді. Оны жедел жәрдем клігімен

ауруханаа алып кеткеннен кейін әпкесі келгенше балалара кршілері бас-кз

болады. зі жалыз боландытан зі жота балалара ешкім арамауына байла-

нысты оларды уаытша балалар йіне алып кетуі ммкін деген ой Джулиді атты

аладатады. Джулиді бл ісі сізге тапсырылды. •

14-ТАРАУ. ПСИХИКАЛЫ ДЕНСАУЛЫ ПРАКТИКАСЫНДА САЛАУАТТЫЛЫТЫ ОЛДАУ

265

НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Жаңадан келген әріптестеріңізге әлеуметтік жұмыс рөлін қалай түсіндіресіз?

2. Джулидің жағдайын ескере отырып, балаларға өте қажет нәрсе не деп ойлайсыз?

3. Ең алдымен, не істер едіңіз?

4. Джулидің әпкесімен кездесер ме едіңіз? Неге?

5. Баланың қауіпсіздігіне жауапты топты жұмысқа қосар ма едіңіз?

6. Ұзақмерзімді мақсатыңыз туралы айтып берсеңіз?

Психикалық денсаулық пен салауаттылықты қолдау: саясат пен

практиканың негізгі мәселелері

       

      -

       

       



• -



•      



•       -



• 

• -

-



     

      -

        

-

-

-



        



      

       -

       

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

266

-



      

-

       

-

-



• 

• -



• 



-

         











-



-





-



         

-











        



-





-

 



14-ТАРАУ. ПСИХИКАЛЫ ДЕНСАУЛЫ ПРАКТИКАСЫНДА САЛАУАТТЫЛЫТЫ ОЛДАУ

267

       -

        

         -

    

-

        -

     

       







-





       

        -

          

       





-





      



   

-

-

      -



   -

      -

         

-



   







      

     

        

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

268





       -





      

        -



        

      

         

-

      

      

-

-



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Ұлттық психикалық денсаулық сақтау саясаты жеке адамның психикалық денсау-

лығы мен салауаттылығына қалай қолдау білдіре алады?

2. Психикалық денсаулық сақтау қызметіне қатысты ұлттық саясатты жасау барысын-

да клиент пен оған күтім көрсететін адамның көзқарасын ескеру қажет пе?

3. Клиенттерді емдеуге қатысты жоспарды дайындауда клиент, оның күтушісі мен от-

басының атқаратын рөлдері қандай?

4. Әлеуметтік қызметкер ретінде психикалық денсаулық саласында қызмет көрсету

туралы ұлттық саясатқа қалай қолдау көрсетер едіңіз?

Қорытынды

-

 

-



-



-

   -





14-ТАРАУ. ПСИХИКАЛЫ ДЕНСАУЛЫ ПРАКТИКАСЫНДА САЛАУАТТЫЛЫТЫ ОЛДАУ

269

ҚОСЫМША ОҚУ ҮШІН

, 2nd edn.



-





health for young people who are users of multiple services.    



-



        

-





       -

         



ПАЙДАЛЫ УЕБ-САЙТТАР



         

         

      



-





-

-

  

-







ҚАЙТАЛАУ СҰРАҚТАРЫ

1. Психикалық ауытқуы бар адамдардың психикалық денсаулығы мен салауат-

тылығына қандай қолдау көрсете аласыз?

2. Психикалық денсаулығында ақауы бар өзіңіздің мәдениетініңізден басқа мә-

дениет өкіліне қалай көмектесер едіңіз?

3. Психикалық денсаулық сақтау ісіне қатысы бар басқа салалар туралы көп білу

үшін не істер едіңіз?

4. Әлеуметтік жұмыс практикасына қатысты басқа сала мамандарына не үйре-

тер едіңіз?

270

15-ТАРАУ

ішімдік пен нашақорлыққа қарсы

күрес саласындағы жұмыс

Дэвид Роуз, Джанет Фэрроу

ҚАРАСТЫРЫЛАТЫН НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕР

• Нашаорлыты бірнеше себебі бар.

• Есірткіге тәуелділік біратар психикалы ауытумен және био-психо-әлеу-

меттік салдарлармен тыыз байланысты.

• Есірткіге тәуелділікке арсы кресу шін біратар ызмет трлері бірігіп ж-

мыс істеуі керек.

• р адама сай келетін емдеу жолын табу емдеу тиімділігін анытауды не-

гізгі баыты.

НЕГІЗГІ ТЕРМИНДЕР

айыу

есірткі олдану

засыз

зиянды әсерді азайту

з-зіне және зара кмектесу топтары

психобелсенді заттарды шектен тыс олдану

тәуелділік модельдері

тәуелділік тудырушы есірткілер

15-ТАРАУ. ІШІМДІК ПЕН НАШАОРЛЫА АРСЫ КРЕС САЛАСЫНДАЫ ЖМЫС

271

Кіріспе

       -

      

     -

-

    есірткі қолдану 



     

     

    

-

есірткі-

ге тәуелділіккезаңсыз-







Психобелсенді заттарды шектен тыс қолдану:

емдеу және өзара көмек

психобелсенді заттарды шектен тыс

қолдануды



      

     -



-

-

-





-

-





        -

-

         



         -

         

Есірткі қолдану –

психобелсенділікке әсер

етеді деп есептелетін кез

келген затты ішу.

Есірткіге тәуелділік –

кп рет олдананнан

кейін кенет тотатан

жадайда физиология-

лы лдырауа әкеп

соатын жадай.

Заңсыз – за жзінде

тыйым салынан психо-

белсенді заттар.

Психобелсенді заттар-

ды шектен тыс қолда-

ну – есірткі денсаулыа

зиян келтіргенге дейін

олдану.

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

272

       

         -

        



        -

     

       -



   

        -



-

-

   

        

        





Өз-өзіне және өзара көмектесу топтары 

     

    -

-

     

-



      



   айығу   -





    

        -





-

          

      -

      



        



Өз-өзіне және өзара

көмектесу топта-

ры – тәжірибе блісу

және психобелсенді

заттарды шектен тыс

олдананнан кейін

сауыуа зара кмек-

тесу.

Айығу – психобелсенді

заттарды кп уаыт ол-

дананнан кейін адам

организміні биология-

лы, психо-әлеуметтік

және рухани трыдан

айта алпына келуі.

15-ТАРАУ. ІШІМДІК ПЕН НАШАОРЛЫА АРСЫ КРЕС САЛАСЫНДАЫ ЖМЫС

273

       -



-

-

    

    -



-

      

     -



    зиянды азайту -

     

      

-

        





       

       -



      

  

-



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Жеке адам мен оның отбасы еш қиындықсыз қол жеткізе алатын аралас емдеу жү-

йесін дамытуға қарсы түрлі емдеу мекемелерін психобелсенді заттарды шектен тыс

қолдану қаншалықты алаңдатып отыр?

2. Есірткіге тәуелділікті емдеумен айналысатын орындар психикалық денсаулық сақ-

тау саласынан бастау алатынын ескерсек, ол жеке емдеу, отбасында емдеу немесе

қауымдық интервенция шараларының қайсысына көбірек ықпал етеді?

3. Институционалдық сенім мен қоғамда өз орнын табу сеніміне көз жұма қарау адам-

ды психобелсенді заттарға тәуелділіктен құтқарудағы руханияттың рөлін дұрыс ба-

ғалауға қалай кері әсерін тигізді?

Австралия мен Аотеароа – Жаңа Зеландияда

есірткі қолдану жағдайы

       

         

Зиянды азайту – есірт-

кімен амтамасыз етуді,

олара деген сранысты,

оларды жеке адамдар

мен ауымдара тигізер

зиянын азайтуа баыт-

талан аида.

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

274

   



-





       

        

        

   



-





-



      



-

-





-

-





-

          

        -

-



-





   -



        



-

    

-





15-ТАРАУ. ІШІМДІК ПЕН НАШАОРЛЫА АРСЫ КРЕС САЛАСЫНДАЫ ЖМЫС

275

Есірткі қолдану проблемасы және тәуелділік



        -

           

   



         -





Тәуелділікті тарихи модельдері

     

      



• 

• 

Тәуелділіктің моральдық моделі

        

-

        -



-

-



Тәуелділіктің аурумен байланысты моделі

        -



       

   -

-





азіргі тәуелділік модельдері

-

-



Тәуелділік моделі –

адамдарды неге және

алай есірткіге тәуел-

ді болатыны туралы

теория.

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

276

Тәуелділіктің биологиялық моделі

       

        -



-





Тәуелділіктің психологиялық моделі



      



-



-



  -



Тәуелділіктің әлеуметтік-мәдени моделі

      

-

         

-

-



Био-психо-әлеуметтік көзқарастар

       -

      





Даму жолдары моделі



         

       

      -

-

    -



15-ТАРАУ. ІШІМДІК ПЕН НАШАОРЛЫА АРСЫ КРЕС САЛАСЫНДАЫ ЖМЫС

277

НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Кейбір адам есірткі қолдануын бақылай алса, кейбір адам неге нашақорлыққа са-

лынып кетеді?

2. Неге кейбір дәрілер есірткі қолданатындардың кейбіріне әсер етсе, кейбіріне әсер

етпейді?

3. Есірткінің зиянын, оның салдарын біле тұра адамдар неге оны қолданады?

Саяси контекст

-



     -

         -

    



          -





        

-

   



-







         -

        -

     

  



•         



•          



• -

       



2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

278

       -



•         



• -



• -



      

        -

-



       -



-











        -



        

       



Емдеу жүйесінің элементері

        

       

       -

    

-

-

-



-

      





           

15-ТАРАУ. ІШІМДІК ПЕН НАШАОРЛЫА АРСЫ КРЕС САЛАСЫНДАЫ ЖМЫС

279

       



       

-

           

         -





• 

• 

• 

• 

• 

• 

Есірткі туралы хабардарлы және білім



       

-





-

-





      -

        -

    



Есірткіден бас тарту немесе детоксикация

       

-

         

    -

      

-

       

        

  

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

280

-



        -



   



-





Фармакотерапия

-

       -

-

     

     



       -

     

       -

        -

    -

   



Кеес беру

-



       -



      

          

        



         

      -

-

-





15-ТАРАУ. ІШІМДІК ПЕН НАШАОРЛЫА АРСЫ КРЕС САЛАСЫНДАЫ ЖМЫС

281

Терапиялы оамдастытар

       -

       -

       

         





       -

         



-



Кейс менеджмент

-



        

     -

-

          

-



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. «Ешқандай ем жасамаумен» салыстырғанда ресми емдеу шараларының тиімді еке-

нін қалай дәлелдеуге болады?

2. Неге фармакотерапияны ұзақ уақытқа созылған опиатқа тәуелділікті емдеудің «ең

дұрыс стандарты» деп атайды?

3. Емдеу тәсілдерін қалай арттырып, қалай дұрыс басқаруға болады?

4. Жеке адамның терапиялық орталыққа бару керек екенін қалай анықтауға болады?

Басқа практикалық салалармен байланыс

         -





• 

• 

• 

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

282

        

         -



       -

-

-







-



-





      

       



-



-



-

-

-



     

       

        



-

-

       

       

          



       

-

-



      





15-ТАРАУ. ІШІМДІК ПЕН НАШАОРЛЫА АРСЫ КРЕС САЛАСЫНДАЫ ЖМЫС

283

        

       

    -







       

        

       

         

-



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Есірткіні шектен тыс қолдану психикалық ауруға алып келуі мүмкін бе? Әлде психи-

калық аурумен ауыратындар есірткі іздей ме?

2. Психикалық ауру, есірткі шегу мен қылмыс жасауға бейімділіктің бір адамда болуы

әлеуметтік желілерге қалай кері әсер етіп, деинституционализациялау қызметтері-

не қалай қауіп төндіруі мүмкін?

3. Мұның алдын алуда немесе азайтуда бізге қандай бағдарламалар көмектесе

алады?

4. Ата-ананың біреуі нашақор немесе есірткі қолданатын отбасылардың ісіне арала-

суда қандай бағдарламалар мен тәсілдер бізге көмектесуі мүмкін?

Әлеуметтік жұмыс перспективасы

      

-

          



       -

-

-

       



        

-



       



2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

284

  -

      

-

       

-



        -





-



Есірткіге тәуелділікті емдеуде атарылатын негізгі рлдер



-



Қамқорлық көрсету ісін үйлестіру

-

-



-

-





Отбасы қажеттіліктерін қанағаттандыру

    



-



-

-



Әлеуметтік салдарды жою

        -

-



-

       

-



15-ТАРАУ. ІШІМДІК ПЕН НАШАОРЛЫА АРСЫ КРЕС САЛАСЫНДАЫ ЖМЫС

285

Әлеуметтік әділдікті қорғау

        











-



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Экологиялық жүйелер талдауына сүйене отырып, Люктің жағдайын қалай бағалар

едіңіз? Микрожүйе, мезожүйе, экзожүйе және макрожүйе деңгейіндегі интервен-

цияларды қарастырыңыз.

2. Есірткі қолдану мен есірткі қолданушылар туралы көзқарасыңыз Люкпен жұмыс іс-

теген кезде қалай әсер етуі мүмкін?

3. Есірткіге тәуелділікті емдеу тұрғысынан және әлеуметтік жұмыс тұрғысынан алған-

да Люкті емдеуге қандай интервенция шаралары сай келуі мүмкін?

Қорытынды

        

     

КЕЙС

ТАПСЫРМА

Люк мас кйінде клік жргізгені шін ылмысты іс жйесіні назарына іліккен

18 жасар жігіт. Жылдамдыты 0,05 км арттыраны және засыз есірткі олдананы

шін ол кінәлі деп танылып, магистратты сот арылы шешім абылданды. Люкті от-

басы оны даму ажеттіліктерін теу шін барын саланымен, кедергілер де бар еді.

Дегенмен оларды кбін отбасы есере алды. Бастауыш және орта мектепте оып

білім алу Люк шін оайа тспеді, сондытан 11-сыныпты бітірген со ол жмыс та-

буа тырысты. Люк есірткіні достарыны арасында ана олданатынын айтанымен,

есірткі шегу арылы ол зіне де достарына да жиі ауіп тндіріп отырады. Люк мір

сретін орта ол есірткі мен ішімдікке арсы ем абылдауы керек деген шешім шыа-

рады. Емделу арылы Люк мірді жаа жолын тадап алуына ммкіндік берілмек. •

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

286



-



-

       -







ҚОСЫМША ОҚУ ҮШІН

           



        

       



          Berkshire: Open

University Press.





ПАЙДАЛЫ УЕБ-САЙТТАР

ADIN: www.adin.com.au

-

-





-











ҚАЙТАЛАУ СҰРАҚТАРЫ

1. Есірткі туралы саясат пен емдеу тәсілдеріне қандай маңызды тәуелділік мо-

дельдері әсер етуі мүмкін?

2. Есірткі қолданудың зиянын азайтуға байланысты қандай негізгі артықшылық-

тар мен диллеманы атап бере аласыз?

3. Нашақорлар мен олардың отбасына қатысты қандай емдеу тәсілдерін білесіз?

4. Есірткіге тәуелділікті емдеу қызметінің қандай кемшіліктері бар?

5. Есірткіге тәуелділікті емдеу қызметінде әлеуметтік қызметкерлер қандай

ерекше рөл атқара алады?

287

16-ТАРАУ

бала мен отбасы салауаттылығы

бағытындағы жұмыс

Эмили Кеддел, Илан Кац

ҚАРАСТЫРЫЛАТЫН НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕР

• Баланы дамытуды экологиялы моделі отбасы мірі мен оны бала тәр-

биелеу тәжірибесін алыптастыратын саяси, мәдени, экологиялы және

ызмет крсету контексіне сай келеді.

• р елде балаларды әлеуетін ашу шін және ммкіндігі жо, ауіп тніп

тран отбасылара арналан олдау интервенцияны трлі жйелері а-

лыптасан. Бл жйелер базалы идеологиялар мен тжырымдарды ам-

тиды.

• Ата-аналар тарапынан олдау тапан саясат пен практика зара байланыс-

ты, әмбебап, екінші және шінші ызмет трлерін талап етеді.

• Баланы орау мен отбасы ызметі денсаулы сатау, білім беру, баспа-

намен амтамасыз ету, полиция, баланы салауаттылыы және оны ор-

айтын агенттіктерді бірлесе жмыс атаруын ажет етеді. кіметтік емес

йымдар балалыты орау ызметін крсетуде маызды рл атарады.

НЕГІЗГІ ТЕРМИНДЕР

бала салауаттылыы

экологиялы модель

саяси баыт-бадар

жйе

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

288

Кіріспе

    

     

    -

жүйелердің



бала салауаттылығы-

      



Бала дамуының жүйе теориясы және экологиялық моделі

-

      

-



     

«экологиялық модель»-

-

      





Макрожүйе

Экзожүйе

Мезожүйе

Бала

Микрожүйе

Ата-анасы, бауырлары,

үй шаруашылығы

Мектеп, достары, клубтар,

кеңейтілген отбасы

Көршілер, БАҚ, бала

саулығы жүйесі

Заңдар, мәдениет,

тарих, экономика

16.1-СЫЗБА. Бала дамуының экологиялық моделі

Жүйе – андай да бір

істі атаруа ажетті а-

идалар мен тәсілдер.

Бала салауаттылығы –

баланы сау болуын

олдау масатында

кіметтік және кіметтік

емес йымдар тарапы-

нан крсетілетін ызмет.

Экологиялық мо-

дель – баланы дамуы-

на әсер ететін оршаан

ортаа атысты жйелер

арасындаы байланыс-

ты сипаттайтын теория-

лы модель.

16-ТАРАУ. БАЛА МЕН ОТБАСЫ САЛАУАТТЫЛЫЫ БАЫТЫНДАЫ ЖМЫС

289

        -

      





         

         

-





НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Бала қалай өсіп-жетіледі, отбасыға әлеуметтік қызметтен қандай қолдау керек де-

ген мәселені түсінуде экологиялық тәсіл қаншалықты маңызды?

2. Экологиялық контекске әсер ететін факторлар арқылы адам тәжірибесі анықталса,

ол әлеуметтік саясат пен жүйе дамуында қандай ұғымды білдіруі мүмкін?

Бала салауаттылығын қамтамасыз ету жүйесі деген не?

-

  -





     -



    



    -



-

         

-







-







       -

         

       

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

290

-





-

-

          -





 -

-

-

        

       

    -

-







Бала салауаттылыы жйесіні трлері

       



      

        

        

       -



        

    





    

        -



       

-









    -



16-ТАРАУ. БАЛА МЕН ОТБАСЫ САЛАУАТТЫЛЫЫ БАЫТЫНДАЫ ЖМЫС

291

• 

• 

• 

       

-





       -

-



       

-



       

-

-



-





       

-

        

-

       -

   

       



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Өзіңіз өмір сүретін елде қандай бағыт көбірек танымал?

2. Еліңіздегі баланы қорғауға, отбасы қызметіне немесе балаға бағытталған қағида-

ларға сүйенетін қандай да бір нақты саясат, заңнама немесе нұсқаулық бар екенін

айтып бере аласыз ба?

3. Бұл бағыттардың әрқайсысы әлеуметтік жұмыстағы интервенциялардың мақсатын

қалай анықтап бере алады?

Бала салауаттылыына атысты айшылытар мен иындытар

       -



2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

292

 -





    



Проблема мен жүйе арасындағы сәйкессіздік

-

    



-



  



-

-

      



        -



        -

         

     

 

-









       



    -

-





-

         

         -

         

       

-





16-ТАРАУ. БАЛА МЕН ОТБАСЫ САЛАУАТТЫЛЫЫ БАЫТЫНДАЫ ЖМЫС

293

       



«Мұны істесең де, істемесең де лағынет жауады»: баланы қорғауға

қатысты БАҚ және қоғам ұстанымы

         

       

        -

       

  -



    

-

      -

   



-



Балаға зорлық-зомбылық көрсету мен көмекке зәру бала ұғымының

ауқымын кеңейту

       





       

    

      

      -

        



        

       

       -

       



-

-

-





      -

      



2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

294



         

        



Жәбірленушілер арасында байырғы халықтар мен азшылық топ

отбасыларының саны

-





        -

      

        -

       -

        





     -

        

        -



         



        -

      -

         





-

       



       -

-

        

        

-



       





-

-



16-ТАРАУ. БАЛА МЕН ОТБАСЫ САЛАУАТТЫЛЫЫ БАЫТЫНДАЫ ЖМЫС

295

НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Баланы жәбірлеуге қатысты көптеген жағдайлар тиісті орынға хабарланбайды, ал

көмек қажет ететін отбасы туралы айтылғанымен, нақты дерек жоқ. Мұның бала

салауаттылығын қамтамасыз ету жүйесін жобалауға кесірі қандай? ҮЕҰ мен әмбе-

бап қызмет түрлері бұл мәселені шешуге қалай көмектесе алады?

2. Практиканың қалыптасуына БАҚ-тың рөлі қалай әсер етеді? Медианың практика-

ны қалыптастырудағы рөлі қандай?

3. Мәдениет пен нәсіл туралы сенім жүйелері практик маманның баланы қорғау

практикасына қалай әсер ете алады?

Жйелер алай жауап берді?

-

-



     

-





Дифференциалды іс-шара және жағдайға ерте араласу

-

         -



          

    

       

   -

      





-



-





   

-

-







2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

296

Салааралық жауапкершілік

-







-

-





    

-



-

-





Австралия және Жаңа Зеландия жүйелері қалай дамыды?



 









-





-



   

-



-

      -



Австралия

          -

          



16-ТАРАУ. БАЛА МЕН ОТБАСЫ САЛАУАТТЫЛЫЫ БАЫТЫНДАЫ ЖМЫС

297

       

        

-

       



-



-





       

 

       



        

-



-



-



     

      



-



Аотеароа – Жаа Зеландия

-

     

        







        



-

    

-

        





2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

298



        -



-





-

     



         -





      -

-



         



         



-



        -









        -

-

         



       -



       



-

-



Қорытынды

-



16-ТАРАУ. БАЛА МЕН ОТБАСЫ САЛАУАТТЫЛЫЫ БАЫТЫНДАЫ ЖМЫС

299

         -

       -

      





-

-

     

  Саяси бағыт-бағдар -

      

     

-

         





       -





-





      



-



КЕЙС

ТАПСЫРМА

Алекс – депрессияны арапайым тріне шалдыан жалызбасты ана. Алекс пен

оны брыны серігі Джефф бір жыл брын ажырасып кеткен. Джеффті аыл-

есінде аздап кемістігі бар боланымен, ол ажырасысы келмеді. Ажырасан со

Джефф трлі агрессивті мінез-лы крсете бастады. Осы жадай Алексті деп-

рессиясын асындырып жіберді. Алекс пен Джеффті ш кішкентай баласы бар:

тоыз жасар Цейлон, жеті жасар Брайанна және трт жасар Тоби. Тобиге зейін

Саяси бағыт-бағдар –

саясат пен занамада

жйені негізгі масатын

сипаттап беретін трлі

жолдар.

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

300

жетіспеуі және гипербелсенділік синдромы (ЗЖГС) диагнозы ойыландытан,

оан балабаша малімі кмектеседі. Цейлон мен Брайанна азір мектепке барып

жр. Балаларына Алекс жалыз зі арауа тырысады. Агрессиялы мінез крсет-

кен со Алексті және балаларды Джеффтен орау туралы бйры шыан. Демек,

Джефф оан кмектесе алмайды. Ал Алексті отбасы баса алада трады. Бала

кезінде Алекс жынысты зорлы-зомбылыты рбаны болан, кезінде туысан

аасы Алексті ш жыл бойы зорлап келген. Алайда оан ешандай жаза олданыл-

мады. Алекс Тобиге арау те иын деп есептейді. Джефф пен Алекс ажырасан

со, Тобиді жадайы асынып кетті. Алексті балаларды жалыз бауа шамасы

келмей жргені аздай, Джеффті саынан Тобиді кз жасы да оны жанына аяу

салады. Агрессивті мінез-лына байланысты Джефф балаларымен згелерді

баылауы арылы ана кездеседі. Алекс азір жәрдемаы алады, ал ажырасана

дейін Джефф кні бойы жмыс істеген еді. Алекс барлы иындыты ысырып о-

йып жмыс істеуге мршасы жо. Оны ашасы кп емес, тіпті кейде балаларына

әлдене алып бергісі келсе Алексті зіне ештее жетпей алады.

Бірде Алекс шаршап кетіп Тобиді блмесіне амап ояды, сол кезде тынымсыз

Тоби басын есікті жатауына соып алып, одан бетер долданып жылайды. Бл

шін зін кінәлі сезінген Алекс жадай уысынан шыып кетпей транда оан к-

мектескісі келеді. Балалар йытааннан кейін ішімдікке ол созатын ол «бл мені

бос уаытым, бл кезде мен демалып, мәселемді аз да болса мытамын» деп зін

жбатады.

Бірінші ықтимал жағдай: Алекс сіз жмыс істейтін жергілікті Е-а келіп, осы

иындытарды жеу шін Тобиді мінез-лын жндеуге кмектесуіізді срай-

ды. Сіз апта сайын оны йіне бара алатыныызды айтып, Алекске әйелдерге о-

сымша білім беру курсына баруа сыныс айтасыз. Азы-тлік алуа кмектесу

барысында Алексті жасы аспаз екенін, дадысын пайдаланса болашата жмыс

таба алатынын тсінесіз. Сонымен атар Тоби шін мгедектік жәрдемаысын алу-

а да кеес бересіз.

Екінші ықтимал жағдай: Алекс брыныдан бетер депрессияа тседі. бден

шаршаан ол бір кні Тобиды сабаалы жатанда лкен ызы кіріп келеді. Мны

крген ызы Баланы орау ызметіне кмек срап оырау шалады. Алексті

депрессиясы, ішімдікке әуестігі, Тобиді басын есік жатауына рып алуы – бәрі

бірігіп Алексті балаа ауіп тндіретін топа жатызуа негіз болады. Бл іске сот

араласуы ммкін.

Үшінші ықтимал жағдай: Алекс Тобиді дәрігерге апарады, ал бл з кезегінде

Алекспен кпсалалы топты жмыс жргізуіне ммкіндік береді. Олар Тобиге кр-

сетілетін аморлы пен оны дамуы е басты мдде дей отырып, жоспар ра-

ды. Алекске ЗЖГС бар баламен алай жмыс істеу керегі туралы кеес беріледі.

Депрессия, жмыс және кедейлік мәселесі туындамайды. •

16-ТАРАУ. БАЛА МЕН ОТБАСЫ САЛАУАТТЫЛЫЫ БАЫТЫНДАЫ ЖМЫС

301

НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Бұл айтылған ықтимал мүмкіндіктер ұлттық саяси бағдар контексімен сай келе ме?

2. Бала салауаттылығының бағдары туралы мәселеде отбасы қолдау мен көмекке

қол жеткізе ала ма?

3. Баланы қорғау бағдары туралы мәселеде іс-әрекет немесе қолдаудан бұрын қан-

дай қадам жасау керек?

4. Балаға бағытталған бағдар жасалғанда интервенциялық шаралар неге көңіл бөлуі

қажет? Практика тұрғысынан оны қалай сипаттауға болады? Өзгеріс немесе кө-

мек нысаны ретінде кімді қосуға немесе алып тастауға болады?

5. Интервенция жоспарын жасағанда баланың қалауы мен көзқарасын қалай еске-

руге болады?

6. Алекс пен Джефф байырғы халық өкілі болған немесе болмаған жағдайда қыз-

меткер мәселені қалай шешер еді?

ҚОСЫМША ОҚУ ҮШІН

           



    

  











ПАЙДАЛЫ УЕБ-САЙТТАР



       



    

html

-



ҚАЙТАЛАУ СҰРАҚТАРЫ

1. Қандай саяси бағыттар бар, олардың сипаттамалары қандай?

2. Бала салауаттылығын қамтамасыз ету жүйесіне қатысты қандай қиындықтар

бар?

3. Уақыт өте келе бала саулығын қорғау жүйесінің тарихи дамуы қалай өзгерді?

302

17-ТАРАУ

Әлеуметтік жұмыс жӘне

құқықтық жүйе

Дэвид Роуз, Джанет Фэрроу

ҚАРАСТЫРЫЛАТЫН НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕР

• ылмысты сот трелігі практикасы аясында әлеуметтік жмыс біратар

иындытара тап болды.

• леуметтік жмыс принципі ылмыса арсы труды жеке адамны психо-

логиясы трысынан ана емес, тлааралы және әлеуметтік рылымды

контекст аясында арастыратын практика тәсілін талап етеді.

• Салауаттылы пен әділдікті тоысар нктесі боландытан, ылмысты сот

трелігіне арасты ювеналды сот трелігі саласы әлеуметтік жмыс шін ма-

ызды.

• ділдікті орнататын сот отырысы сот трелігі жйесі жасспірімдер ісіне

және осы саладаы шиеленісті проблемаларды шешуге баытталады.

НЕГІЗГІ ТЕРМИНДЕР

арылу

әлеуметтік әділдік

жасы мір сру моделі

криминогенді факторлар

ауіп-атер-ажеттілік-Жауапкершілікке негізделген оалту жйесі

ылмыстан бас тарту

ылмысты сот трелігі

редуктивизм

реституциялы сот трелігі отырысы

ретрибутивизм

тзету шаралары

ювеналды сот трелігі

17-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ ЫТЫ ЖЙЕ

303

Кіріспе

    

     

    -

 Қылмыстық сот төрелігі  

    



    

        



-

-



-



        

      

      

  -

      -

     әлеуметтік

әділдік     -

     







-





Саяси және идеологиялық контекст

-



Сот трелігі жйесі және оны іс-шаралары

-





-



Қылмыстық сот төре-

лігі – институционалды

практика жйелеріні

кмегімен ылмыспен

кресу.

Әлеуметтік әділдік –

әділетсіздік, тесіздікпен

кресе отырып, әлеумет-

тік мәселелерді шешу

саясаты.

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

304

• 

• 

• 

• 

-





ылмыс концепциялары және ылмысты сот трелігі саясаты



       

      

-

         -





         

        -

        

 



-

-

-



     



-



• ретрибутивизм



• редуктивизм 

-



Ретрибутивизм

        

-



Ретрибутивизм – әділ-

дік орнату шін келті-

рілген зияны клемінде

ылмыскерді жазалауды

олдайтын теория және

саясат.

Редуктивизм – бола-

шата ылмыс жасау

ытималдыын азайтуа

баытталан интервен-

цияларды кмегімен

ылмыса жауап беру

теориясы және саясаты.

17-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ ЫТЫ ЖЙЕ

305



-

-

-



-



Редуктивизм

    -







-

      



     -



        -

-

-



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Әлеуметтік әділдік пен қылмыстық сот төрелігі ұғымдарын салыстырып

қарастырыңыз.

2. Қылмыстық сот төрелігі саясатының философиясы болып саналатын ретрибути-

визмнен редуктивизмнің артықшылығын қарастырып көріңіз. Бұл саладағы әлеу-

меттік жұмыс мақсатына қол жеткізу үшін қай философияға артқшылық берген дұ-

рыс екенін шешіңіз.

Австралия мен Аотеароа – Жаңа Зеландияда жазалау

тұжырымын қолдану

-

       -



-

-



          

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

306

-

-

   

     -



    түзету шарала-

рын

    -



   -



-





    -

-

     

  -

-

«криминогенді факторлар»-



    -

    

      

       -

      -

-







     

 -









Қазіргі оңалту негіздері: теория мен практика

      

       



Түзету шаралары –

ылмысты мінез-лы

дегейін азайту

масатымен рылан

мекемелер желісі ол-

данатын ылмысты сот

трелігі тәсілі.

Криминогенді фак-

торлар – жеке ыл-

мыскерді сипаттайтын,

оны мінез-лын

анытайтын, згеруі

ммкін факторлар,

мысалы, ызуандылы,

жмыс істеу абілетіні

тмендігі.

17-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ ЫТЫ ЖЙЕ

307

       

          



• 

• 

-



ауіп-атер-ажеттілік-Жауапкершілікке негізделген оалту

парадигмасы



-

-





   

       -

       

-

          



Қауіп-қатер принципі

      -

        







Қажеттілік принципі



        -

-



       



Жауапкершілік принципі

-

        

         

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

308

        -

      



«Артышылыа негізделген» оалту тәсілі

-

       



       



• 

• 

• 

Баяндаушы тұлға

-

         -





           







Жақсы өмір сүру

       -

       -

       -



         



      

        

  «Жақсы өмір сүру» моде-

лі      -

   

    

-

        -

         

      

Жақсы өмір сүру

моделі – басаа деген

рмет және орта мд-

десін ескеру негізінде

игілікке ол жеткізуді

мәдени тәсілін ы-

бзушыа крсету.

17-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ ЫТЫ ЖЙЕ

309



       

      

 



-



-

-



      -







Тоқтату

         -



   -

     -

  Қылмыстан бас тарту  

     

    -

      -







-

        

-

       -

        

-

       



-

-

-

        







Қылмыстан бас

тарту – ыбзушы

ы бзу мінез-л-

ын алай рытай

алатыны туралы теория.

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

310

НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Осы саланың практик мамандары арасында «қылмыстық мінез-құлық психология-

сының» кең танымал екенін қалай түсіндіруге болады?

2. «Қауіп-қатер-Қажеттілік-Жауапкершілікке» негізделген оңалту (RNR) құрылы-

мын және «Күш-жігерге негізделген» оңалту моделін бәсекелес емес, керісінше,

бір-бірін толықтырып отыратын тәсілдер ретінде қалай қарастыруға болады?

Әлеуметтік жұмыс және құқықбұзушыны оңалту

-

    

-

-

        

-

      

-

        

-

-

-

  



-

   

      



    -



 ювеналды сот төрелігіне   

  -

       -

     

       

-



-

-



-

    

Ювеналды сот төре-

лігі – жасспірімдерге

арналан занаманы

басаратын ылмысты

сот трелігі, кмек және

олдау крсету жйесі.

17-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ ЫТЫ ЖЙЕ

311

        -

     -

  

       -



-

  -





Ювеналды сот

      -

       

  -

         



    -



Жасспірім және әділдік ымдары

         

-



       

-

-

-

        





       

-

        -

       

-

        -



 



-



2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

312

         -

          ,

-

-





-



      -

       

        

         

      -





        



ауіп-атер және ювеналды сот трелігі

      -

          -



     

      

      

        -

         

         

-

  -

       

       -





        -

      

-



          

          



      

17-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ ЫТЫ ЖЙЕ

313

-



-

       



        

-



       

     -

  

         





      

-



        

-



    -

    

  қылмыстың таралу  -

     -

     

-



       





       

-





-



       

-



      

        

       

Қылмыстың тара-

луы – ылмыс туралы

білім мен ылмысты

желілерді ылмысты

сот трелігі мекемеле-

рінде таралуы.

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

314

-

        



       

    

  

           

       -

       -

       

  -

      





    -

     



      

реституциялық сот төрелігі отырысы 



-



Реституциялы сот трелігі және ювеналды сот

   

       -



         



       -

         



      -

-

-

      

       

      -

       

-



Реституциялық сот

төрелігі отыры-

сы – ы бзуа

атысты жымды тәсіл;

ювеналды сот трелігі

йлестірушісіні (мем-

лекет), жәбірленуші мен

оны жатастарыны,

ыбзушы, оны

отбасы мен полицияны

отырысы.

17-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ ЫТЫ ЖЙЕ

315

-

         -

         

        -

       -

         

-

        -

     



леуметтік жмыс және ювеналды сот отырысы

         -

         





-

       

         

      

       

-



         -

    

         



-

      

-



КЕЙС

ТАПСЫРМА

Джон

Джона иырдаы бір жерде рлы жасады деген айып таылды.

Жәбірленуші – орансыз, жалызілікті арт адам. Оан бл жадай ауыр тиді. Сот

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

316

        





НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Ювеналды сот төрелігі отырысы тәсілі проблеманы шешудің орнына, мәселеге мә-

селе үстеп беруі мүмкін бе?

2. Жоғарыда берілген кейсте Джонның ата-анасы барып кеткеннен кейін жәбірлену-

ші Джонға қарсы еш шара қабылдамауын өтініп, сотқа арыз жазады. Алайда одан

кейінгі отбасы отырысы Джонға бәрібір өтемақы төлеттіреді. Кейстегі осы екі жағ-

дайды ұштастыратындай дәлел табыңыз.

шешіміне сай отбасы отырысы ткізілді. Оан жас жігітті ата-анасынан баса, сегіз

туысы атысты.

ария алыс жерде тратындытан отбасы отырысына атыса алмайды.

Сондытан отырыс ткізу және жәбірленушіні ар-намысын алпына келтіру шін

жас жігітті ата-анасы артты йіне здері келді. (Джон бл кезде сот шешімімен

аланы баса бір шетінде танан ара кешке дейін бас алмай жмыс істеп жр-

ген болатын). Кездесу ойдаыдай тті. Нәтижесінде екі отбасы арасында жылы а-

рым-атынас орнап, олар жиі кездесетін болды. Джонны ата-анасы кешірім с-

рааннан кейін, ария да ешандай темаы талап етпейтінін айтты. Бл кездесуге

зіні разы екенін және Джона арсы еш шара олданбауын тініп сота хат та

жазады.

Ювеналды сот трелігі йлестірушісі Джонны ата-анасына бл іске ванауды

да тартуа кеес береді. йткені орансыз арт адама арсы жасалан ылмыс

шін, әдетте ауыр жаза таайындалады. Ювеналды сот трелігі йлестірушісіні пі-

кірінше, оларды туыстары жас жігітті енді ылмыс жасамауына кмектеседі, ал

оларды ванау кмегіне жгінбеуі отбасы манасына (рмет) кері әсерін тигізеді.

Осыан байланысты, отбасы отырысы жас жігіт арияа аржылай темаы т-

леп, жазбаша кешірім срауы және оан сыйлы жасауы керек деген шешімге ке-

леді. Оларды барлыын отбасы мшелеріні бірі арияа дереу жеткізіп береді.

Бала тәрбиесінде олылы боланын мойындаан Джонны ата-анасы ванауды

олдауына жгінеді. азір Джон ала орталыындаы жаын туысанымен бірге

трады, ал оан ванаудаы аайындары олдау крсетеді.

Жоспар бойынша, Джон жмыса орналасады, оны ашан депозитін ана-

сы адаалайды. Ол спортты іс-шаралара атысып, ванау командасымен бірге

жарыстара атысады, отбасы мшелеріні бірі оны жргізуші куәлігін алуына

кмектеседі. Мны барлыын баылау отбасына жктеледі. Бл жоспарды сәтті

орындаланы дер едік.

(Levine, Eagle, Tuiavi’I & Roseveare, 1998) •

17-ТАРАУ. ЛЕУМЕТТІК ЖМЫС ЖНЕ ЫТЫ ЖЙЕ

317

-

   

-





-

      









Қорытынды



   





  -

         

  

-



-



         -

       

      -

-

  





      -

-

-



ҚАЙТАЛАУ СҰРАҚТАРЫ

1. Әлеуметтік жұмыс тап болып отырған қылмыстық сот төрелігіне қатысты қай-

шылықтарды сипаттап беріңіз.

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

318

Қосымша оқу үшін

 Cambridge: Cambridge University

Press.

        -





 London:



-

-





  

-







-



ПАЙДАЛЫ УЕБ-САЙТТАР









        







         





2. Қылмыстан бас тартуды неге жеке адам өміріндегі ерекше жағдай деудің ор-

нына әлеуметтік процесс деп атайды?

3. Жасөспірімдердің сот төрелігіне қатысты практикасында салауаттылық пен

әділдік туралы сұрақтарды қалай біріктіре қарастыруға болады?

4. Кейс тапсырмада айтылған іс-шаралардың қайсысы қылмыстық сот төрелігі

жүйесі мен отбасының саулығы және жасөспірімнің қайта бейімделуге деген

қажеттілігін бірдей өтей алады?

319

18-ТАРАУ

апатқа психо-Әлеуметтік дайындық

Маргарет Алстон, Луиза Хармс

ҚАРАСТЫРЫЛАТЫН НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕР

• Апаттан кейінгі жмыс әлеуметтік ызметкерлер шін жаа сала.

• Климатты жадайлар, экологиялы апаттар мен терроризм әлеумет-

тік-оамды дезинтеграцияа жол ашады.

• леуметтік ызметкерлерді апаттан кейінгі жмыс әлеуметтік әділдікке

ол жеткізуде аса маызды.

НЕГІЗГІ ТЕРМИНДЕР

адам ыы

апат

апаттан кейінгі айматар

климатты згерістер

ортаны айта алпына келтіру

терроризм

тзімділік

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

320

Кіріспе

-



           -

    -

   

        -

   -

      



       -

 апаттық  терроризм  -





      

     -

     -



-



 апаттан кейінгі аймақтар, ортаны қалпына

келтіру      

    -

    



-

      -

   -





        



       -

       -

     -





        

     -





Апат – кптеген адам-

ны ліміне немесе

травма алуына, сондай-

а оршаан ортаны

физикалы және әлеу-

меттік ыдырауына алып

келетін тосын, апатты

жадайлар.

Терроризм – рей

туызып, адамдарды

ыынан айыру шін

зорлы-зомбылы және

орыту тәсілдерін

олдану.

Апаттан кейінгі ай-

мақтар – табии апат-

тан физикалы зардап

шеккен жерлер.

Ортаны қайта қалпы-

на келтіру – апаттан

кейін психо-әлеуметтік

және инфрарылым-

ды трыдан айта

алпына келтіру.

18-ТАРАУ. АПАТА ПСИХО-ЛЕУМЕТТІК ДАЙЫНДЫ

321

     -

  







төзімділік

    

-

-

  



Жаһандық проблемалар

      



        

      



        -

       

-

     -



      -

      

    

     -

-

адам құқығы



-

       

 

   

-



     -



      



    

Төзімділік – адамны,

ортаны немесе таби-

атты апаттан кейін

айта бейімделуі немесе

сауыуы.

Адам құқығы – те

ыа ие болу, сз

бостандыы, дін және

бірлестік бостандыы,

за бойынша тедік, ер-

лер мен әйелдер тедігі,

ммкіндіктер тедігі,

бейбітшілік сияты бар-

лы адамдар ие болуа

тиіс ы.

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

322

-

-



       

-

          

  -



     

-

     



     

-

-

-



-







-



      -

      -

        

     -



-

        



       -

         

   -





    

  



          





18-ТАРАУ. АПАТА ПСИХО-ЛЕУМЕТТІК ДАЙЫНДЫ

323

   

Климаттың өзгеруі

    -





НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Экологиялық проблемаларға қатысты әлеуметтік жұмыс зерттеулерінің маңызы

не?

2. Гендер, көшбасшылық және әлеуметтік тұрақтылық (GLASS) зерттеулерінің қорша-

ған орта үшін маңызы қандай?

3. Халықаралық ҮЕҰ қандай маңызды рөл атқарады?

КЕЙС

ТАПСЫРМА

Монаш университетіні әлеуметтік жмыс кафедрасыны зерттеу блімін-

де жргізілген «Гендер, кшбасшылы және әлеуметтік тратылы» (GLASS) деп

аталатын зерттеу жмысы Австралия және Азия – Тыны мхит іріндегі бір-

атар жадайлармен танысуа ммкіндік берді. Мәдениетіне, салт-дәстріне,

әдет-рпына, әлеуметтік-саяси ерекшеліктеріне және діни кзарастарына ара-

мастан, адамдарды тәжірибесі бір-біріне сас екенін және жа анды экология-

лы мәселелерге атысты әлеуметтік трыдан әділ, адам ыын ескеретін тсінік

алыптастыру ажет екенін атап ткіміз келеді. Жа анды озалыстарды жаппай

беле алып келе жатанын, соны ішінде экологиялы проблемаларды әйел-

дерге кбірек әсер ететінін дниежзі жртшылыына хабарлап, климатты мәсе-

лелерді шешу кезінде гендерлік факторды ескеруге шаыран «GenderCC» сияты

йымдарды кбейгенін де назарда стаймыз. «GenderCC»-ді раны – «Гендерлік

әділдік орнамай климатты әділдік болмайды». Біз бл ранды олдаймыз және

климатты згеруіне, жа анды трасыздыа, климатты әділдікке атысты мә-

селелермен кресуде әлеуметтік ызметкерлер маызды рл атарады деп есеп-

тейміз. •

Климаттық өзгеріс-

тер – жа анды жылы-

ну салдарынан жерді

климатты жадайыны

згеруі.

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

324

Туған жерге махаббат

        

        -

      

     

          

       -

    -





-

    



        

     



-

        

       

  -





-

       



-

        

        

       





-

    

    -



         

        

        

-

      



18-ТАРАУ. АПАТА ПСИХО-ЛЕУМЕТТІК ДАЙЫНДЫ

325

Психо-әлеуметтік жағдай және оның денсаулыққа әсері

       -

        

-

         

         -

        



-

        -

-



          

   -

    



-

-

-



-



-

     

-





       

-

-







       

         



-

-



       -





2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

326









-





-





Төзімділік





    -

-



-

-







   



-

-









КЕЙС

ТАПСЫРМА

Австралия мен Жаа Зеландиядаы табии апат кезінде пайда болан ауымдар мен

айта алпына келтіру ісі басалара лгі бола алады. Виктория орман рті иратан

18-ТАРАУ. АПАТА ПСИХО-ЛЕУМЕТТІК ДАЙЫНДЫ

327

НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Жаһандық тұрақсыздыққа жол ашатын қандай факторлар жиынтығын атап бере

аласыз?

2. Адамның салауатты болуы үшін туған жерге кіндігі байлаулы болу неге соншалық-

ты маңызды?

3. Апаттан кейінгі өңірдегі төзімділік дегенді қалай түсінесіз?

       -

        -

        

      -

       -







-





       



-



        -

      

    

-

        





ландшафта здерін «Firefoxes» (от тлкісі) деп атаан әйелдер тобы рылды. Бл

әйелдер жергілікті жртпен бірігіп, здері айтандай «жаа алыпты» мір руа ат-

салысып жр. Оларды ебегі дниежзіне мәлім. Виктория штаты йелдер орыны

аржыландыруымен олар туралы «Жаңа қалыпты өмір қалыптастыру» деп аталатын

фильм тсірілді. Фильмді www.firefoxes.org.au сайтынан кре аласыздар.

Гендер, кшбасшылы және әлеуметтік тратылы мамандыыны PhD б-

лімінде білім алып жрген студенттерді Firefoxes жобасына атысуы және аты

әлемге әйгілі феминист, апаттан кейінгі жадайды зерттеп жрген алым Элейн

Энарсоны Австралияа келіп, топпен кездесуі ол озалысты аншалыты ма-

ызды екенін білдіреді.

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

328

-



        

 -



       



     

-





Әлеуметтік жұмыс интервенциялары

-



-



-

-

-





       -



       -

-





   

-

-

       

-

-

          -





         

       

-

        

18-ТАРАУ. АПАТА ПСИХО-ЛЕУМЕТТІК ДАЙЫНДЫ

329

-



         

-

-





• 

• 

• 

• 

         

         -



          

    







• 

• 

• 

-

-

-





• 

• 

• 

• 

• 

рекет ету кезеі

   -

         

-



2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

330

• 

       -



• 

• 

• -



•       



• 

• 







         





• 

•     



• 

• 

•      -



•        



алпына келтіру кезеі



         -





-

-

-

      





    -

      

18-ТАРАУ. АПАТА ПСИХО-ЛЕУМЕТТІК ДАЙЫНДЫ

331



        -

       

-





        

   

-

-



замерзімді айта ру кезеі

       



-



         

      -

-



-

       





      

-



        -

      -





-

-



       -



• 



• 

• 

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

332

• 

• 

• 

• 

• 

• 

•        -





• 



• 



• 

•         



•        

-



-



       

-





-

-



НЕГІЗГІ ПРАКТИКАЛЫҚ СҰРАҚТАР

1. Практикалық интервенцияның қандай маңызды кезеңдері бар?

2. Бұл кезеңнің әрқайсысы үшін әлеуметтік қызметкер қандай дағды қалыптастыруы

керек?

3. Апатқа қатысты ұстанымдар мен саясатқа әлеуметтік қызметкерлер қандай жаңа-

лық енгізе алады?

Қорытынды

          -

          

18-ТАРАУ. АПАТА ПСИХО-ЛЕУМЕТТІК ДАЙЫНДЫ

333

-



-

         -

       

      

        

-



-





      

-

-



ҚОСЫМША ОҚУ ҮШІН

          

. Cambridge: Polity Press.





          . London:





-



ПАЙДАЛЫ УЕБ-САЙТТАР



-



ҚАЙТАЛАУ СҰРАҚТАРЫ

1. Бұл тарауды оқып шыққаннан кейін әлеуметтік жұмыстың зерттеу салаларын

қалай қарастыратын едіңіз?

2. Әлеуметтік қызметкерлер апаттан кейінгі интервенцияларға қандай маңыз-

ды элменттерді қоса алады?

3. Бұл салада жүрген әлеуметтік қызметкерлер қандай қиындыққа тап болуы

мүмкін?

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

334



 





html

-

-

-



UN Women: www.unwomen.org

-



335

19-ТАРАУ

транс-тасманиялық пайым

Луиза Хармс, Мэри Коннолли, Джейн Мэйдмент

Кіріспе

  -

        



         

-



-

      



       

-







• 

• 

• 

• 

• 

Контекстің әлеуметтік жұмыс практикасына әсері

       -

        -

      

        -

      

2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

336





       

       -





   -





-

-

       



      

        

      

-



       

      

        

       -



-

-

           

        



Мәдениетке бағытталған практиканың маңызы

        -

        



-

        

     



-







19-ТАРАУ. ТРАНС-ТАСМАНИЯЛЫ ПАЙЫМ

337





        -

      

      -

         -







-





Әлеуметтік әділдік пен адам құқықтарын сақтау

     

      

-





-



  -





       









Кәсіби бірегейлікті қалыптастыру міндеттері

        -

          

            



    -

        -

-

   



2-БЛІМ. ПРАКТИКА САЛАЛАРЫ

338

      -

     

      



      

-

-

        





-

         











Үзіліссіз білім беруді қолдау

-

       

-



       -

         

        

       -



      

-



-

-



-

-





-

       -



19-ТАРАУ. ТРАНС-ТАСМАНИЯЛЫ ПАЙЫМ

339

         



Қорытынды ойлар



 

      -

-









        



-



-



Әдебиеттер

1-тарау: Әлеуметтік жұмыстың өнері мен ілімі

    

rapid review and critique of the literature.   ,    

02615479.2016.1154660





          







               

Cambridge University Press.



, 





. London: Sage.

            

services. 

2nd edn. South





 



     

theory perspective. , 



social work education. , 



    





methodology. 

, 3rd edn. Chicago: Lyceum Books.



, 

            , 





, 

              





University Press.

            

, 

ДЕБИЕТТЕР

341

           





Unwin.

     Dunedin:

University of Otago Press.

. Accessed at www.legislation.









2-тарау: Әлеуметтік жұмыс практикасының теориясы мен негізі

Beck, A. T.      ,

1

          

, 



          

psychodynamically informed social work perspective. , 

               

, 











Oxford University Press.

    







             



future directions. 



a life course approach.            







  

work. 









, 



   

policy. , 

ДЕБИЕТТЕР

342





Family Service Association of America.

, 2nd edn. South









review of evidence on sensitive practice. 

             

Palgrave.

Chicago, IL: Lyceum.

          

.





Press.





             





battered women. , 











           

model. , 





  . London: Constable.



International Universities Press.

2004

rationale and empirical status.              



              





their interconnection from social work practitioners





2002

awareness and prevention of relapse into depression: Empirical evidence.    





. Oxford: Blackwell Publishers.





ДЕБИЕТТЕР

343





3-тарау: Әлеуметтік әділдік және сыни рефлексия

 

, 2nd edn. Crows Nest,



           





            



. San Francisco:

Jossey-Bass.





         Canberra: AASW.





, 



from a spiritually sensitive social work perspective. 

, 

             

. Bristol: Policy Press.



global blueprint for the EPAS. , 

, 4th edn.





, 















          

          



A Theory of Justice

Press.



. Crows Nest, NSW:



. Port



             

Unpublished PhD Thesis. Perth, WA: Curtin University of Technology

ДЕБИЕТТЕР

344





              



   







               

promote change. , 

             

Books.

             

. San Francisco: Jossey-Bass.



      



, 







            



4-тарау: Әлеуметтік жұмыс, кедейлік және теңсіздік

              

. Bristol: The Policy Press.

           



. Bologna: Bononia University Press.

            



            Wellington:

Department of Public Health, University of Otago.

Canberra: AASW. Available at www.

aasw.asn.au

            

Development.







Wellington: Bridget Williams Books.

Auckland: Child



. Bristol: Policy Press.

London: Sage.

              







ДЕБИЕТТЕР

345

. Working



Wellington:



             



and Family.

               

Harrisburg, PA: White Hat Communications.



www.ifsw.org

              



            . Basingstoke: Palgrave







               



             



            





            





Wellington: Office of the Childrens Commissioner.

  

Personal Debt. 

             









           

Press.

. London: Sage.

. Bristol: The Policy

Press.



Bristol: The Policy Press.



Open University Press.



. Bristol: Policy Press.







         .

Bristol: Policy Press.

ДЕБИЕТТЕР

346

          Dunedin: Presbyterian Support

Otago.



5-тарау: Мәдениетаралық практиканы қайта жаңғырту



Work Education. 





            

www.humanrights.gov.au

            



            











  

Cambridge, Harvard University Press.





           

communities in Australia. 



study of community conflict in Northern Ireland          

, pp.



              

University Press.



           



www.fecca.org.au



an alternative to cultural competence. 

     

murky concept in practice. , 

            

accessibility and utilisation of health services: Exploring the need for improvement in health service

delivery. 

      IFSW, Berne.







, 

           

             

     



ДЕБИЕТТЕР

347

London:

Sage.



4th edn. Baltimore: Paul

H. Brookes Pub. Co.

               

           

Work, 



with immigrants, refugees and asylum seekers. International Social Work, 



             



           

            



    



              









            

working with ethnic minority families in child protection systems in Australia.   



   

and asylum seekers within the Australian resettlement landscape 





child sexual assault in Australia. 

         

            



. Bristol, Policy Press.

6-тарау: Аборигендер мәселесі мен практикасы

         :    





     .



   



. Cat. no. 3412.0. Canberra:



            

       



          . ACOSS: Sydney.

  



ДЕБИЕТТЕР

348

           

 



           



           



. South

Fremantle: Fremantle Arts Centre Press.

.

Cambridge: Cambridge University Press.

.





. Perth:











         







             

. Frenchs Forest: National Book Distributors and Publishers.

           

               





 



            







            

           

sw248.asp.





           

. Canberra: Australian National University Press.

                 

genomic history of Aboriginal Australia. , 





  . Parliament of Australia,

     



ДЕБИЕТТЕР

349

 



       





           





7-тарау: Аотеароа – Жаңа Зеландия байырғы халықтарының

проблемаларына шолу

                







. Auckland: Auckland University Press.

      

, 





  









always speaks. In . 



              

              .



    

University, Palmerston North.



. Wellington: Huia Publishers.



           

  

Publishers.





               .





, vol. 1.



. Wellington: Bridget Williams Books Limited.

. Dunedin: John



, 

            



ДЕБИЕТТЕР

350





, 

                 



       

            

University Press.







mo te ira tangata. , 











 

           . Amokura,

Whangarei.





Social Welfare.

8-тарау: Пасификадағы әлеуметтік жұмыс







Illinois: University of Illinois.



    



           .

Canberra: ABS.

           

Transitioning to a Critical Approach to Working Across Differences in Social Work, 

, 

      

, 









   

Florida: Florida State University.



           

, 

           







ДЕБИЕТТЕР

351

             







          . Wellington:

. London: Sage Publications.









               

toward assessment of practice behaviors. 

            . In N.



Publications, Inc.















          

, 



the South Pacific. 



Wellington: Bridget Williams Books.

             







  



, 3rd







           

           











    



Wellington:



              

investigation into key cultural factors that support abstinence or responsible drinking amongst some

, 

ДЕБИЕТТЕР

352



. Pacific Section and the Family









, 

9-тарау: Тұрмыстық және отбасылық зорлық-зомбылықпен жұмыс

   

, 

       











Explanations. , 



assessment instrument for intimate partner femicide. , 



. London: NSPCC.

             



      

Applications, and Praxis, 

    ,



      

           





           

  

report.pdf



Women of Color, 



women with disabilities in Australia, , 



Thousand Oaks, CA: Sage.





and domestic violence: An observational study. , 











              

Planning. , 

ДЕБИЕТТЕР

353



  , ,





, 



London: The Hestia Fund and The Henry Smith Charity.

               



             

               













               

Cambridge University Press.

             

Canberra: Australian Institute of Criminology.









. London, Sage Publications.



,



             





, 





paper.          



  

Spring

    







        





recognition as a service user group. , 



  







ДЕБИЕТТЕР

354











         

,





families experiencing domestic violence. , 



mother-child relationship. 





10-тарау: Босқындармен және пана сұраушылармен жұмыс





          



. Available at www.



             



              

            



                

indifference. 

. Sydney:

The Federation Press.

.



             

            



. London: Jessica







case for community based human rights work. , 



social workers working with asylum seekers. , 

18 February.

      .

      



           

violates the Convention against Torture.     



Cambridge:Cambridge

University Press

ДЕБИЕТТЕР

355

        



  . Houndsmills: Palgrave



             

Implications for identity, acculturation and civic participation.   



             



Christchurch: Canterbury University Press.



. Sydney: The Federation Press.

           

 . London:



              . Oxfam:





Columbia University Press.



.



              

           



            









        , United Nations High Commissioner

     

convention-protocol-relating-status-refugees.html

          



.

Farnham, England: Ashgate Publishing Limited.

11-тарау: Денсаулық сақтау саласындағы әлеуметтік жұмыс



      .

Christchurch: Canterbury University Press.



using a participatory action research approach. 



         Australian Council of Social

Service: Strawberry Hills NSW.



Cat. no. IHW 147. Canberra: AIHW.



Cat. no. AUS 199. Canberra: AIHW.

ДЕБИЕТТЕР

356





Fernwood Publishing.





               

, pp.



              

research, 

  

Process, outcomes and implications. , 

              

. Bristol: Policy Press.

  

            

     



2nd













Sydney: Sydney University Press.

     

 





Steering Committee: Canberra.







, 







             





  

quality of life and psychosocial symptoms at baseline and over time.    



   

work. , 



            



            



ДЕБИЕТТЕР

357

     



              





. Wellington: New



           

, 



, 



symptoms, coping styles and quality of life in recurrent ovarian cancer: A prospective population-based

study over the last year of life. 

ACT: Jesuit



               London:

Penguin.

[online]. Available



           

           





12-тарау: Әлеуметтік жұмыс және мүгедектік

Frenchs Forest: Pearson

Australia.

     

, 

            





Dordrecht: Springer.

     

, 



, 





           

Cambridge: Cambridge University Press.







Press.

Oxford: Oxford University Press.







2nd edn. Cambridge: Cambridge University Press.



Press.

ДЕБИЕТТЕР

358







             





rights-of-persons-with-disabilities.html

        







          Toronto, Canada:



Oxford: Oxford University Press.

13-тарау: Қарттармен әлеуметтік жұмыс

. Australian Association of Social Workers,



            Australian Association

      

the-scope-of-social-work-practice.

        . Canberra: ABS.

  



          . Canberra: ABS.

   

Opendocument

. Canberra:





no. 14. Cat. no. AUS 178. Canberra: AIHW.

    

experience of grief. 

     



Sydney: UNSW

Press.

               



. New



            





        









            



ДЕБИЕТТЕР

359



Columbia University Press.

.





qualitative study of the financial costs faced by family and whanau caregivers within the palliative care

context. 

             , Harlow: Pearson

Education.

, 

. London: Bloomsbury.

              .

Harrisburg, Pennsylvania: White Hat Communications.









, 2nd edn,



        Cambridge: Cambridge University

Press.

            . London: Palgrave





. Oxford: Oxford University Press.



caregivers for older people.      



Allen



, 6th edn. Hoboken:



       

,

4th edn. Boston: Pearson.

             



    



           



        Oxford:

Oxford University Press.

             





Cambridge: Polity Press.



Conducting a family meeting with an interpreter. 





ДЕБИЕТТЕР

360

        

2006CensusHomePage.aspx





            

, pp.



,



14-тарау: Психикалық денсаулық практикасында салауаттылықты

қолдау

, 5th

edn. Washington, DC: American Psychiatric Association.

           

Cat. No. 4364.0.55.001. Canberra: ABS.

          



of Australia.

. Canberra: AIHW.



Cat. no. AIHW 42. Canberra: AIHW.

. Cat. no. HSE

125. Canberra: AIHW.

          Cat. no. AUS 209.



   , 2nd edn. NSW,





















.









   





           



        







ДЕБИЕТТЕР

361





review of findings from community surveys. , 

    

               

: Department of Health, Canberra, Australia.





           

              

Commission.



Commission.





                

            

depression: randomised controlled non-inferiority trial. , , e2598.

            



             



Wellington, New





of Health.

             



           



            

       



            

       

office-director-mental-health-annual-report-2014





             

     

mental-pubs-p-psych10









      





            

and recovery approaches.    ,   



ДЕБИЕТТЕР

362







health research findings. 

             







          









15-тарау: Ішімдік пен нашақорлыққа қарсы күрес

саласындағы жұмыс

           . Houndsmills:



           

        







          

       



         . Canberra: AIHW.

Canberra:



           

. Canberra: AIHW.



      









substance abuse and prior offending in a sequential series of 435 homicides, , ,





drug addiction. 

               

Santa Barbara: ABC-CLIO.







Competing priorities: Staff perspectives on supporting recovery. 

, 



          

, 

ДЕБИЕТТЕР

363



, 

London:











           

, 

           

. Canberra: Australian National Council on Drugs.



substance use disorders: An overview. , 

 

Australian alcohol taxation structures on consumption, public health and government revenues. 

, 

    



            

Communities That Care prevention system, in   

. Washington: American Psychological Association.



, 5th edn. Boston: Pearson Education Inc.







            

Eastern Health.

             

from a national survey of social work and social care professionals. , 









           

              



          Cambridge:

Cambridge University Press.

            



. Chichester: Wiley-Blackwell.

         Draft: For





           

, 







ДЕБИЕТТЕР

364



Press.

           Brisbane:



,



             











    







, 

               

treatment of substance misuse: A critical review of the literature, , 















Canberra: Commonwealth of Australia.

  



            









  

Health.

London: Sage

Publications.

   . Berkshire: Open University

Press.



of police detainees. . Canberra: Australian Institute

         



              



        . Thousand Oaks, CA: Sage

Publications.



illness: A multicountry comparison of policy and practice. , 



ДЕБИЕТТЕР

365

          





. Thousand Oaks: Sage Publications.

Oxon:







. New Jersey: Transaction Publishers.

                  

Frenchs Forest: Pearson Education Australia.

         , 2nd edn. Philadelphia: Lippincott







trial. , 

. New



             

, 

             



               

             





John Wiley and Sons.

   .



               



families experiencing domestic violence. , 4

             

strategies for advancing addiction recovery research beyond treated samples.   

, 



Integrating the idea of paradox in human social, political and organisational systems with evolutionary

psychology. 

           













16-тарау: Бала мен отбасы салауаттылығы бағытындағы жұмыс

     . Canberra: Australian Institute of Health and



ДЕБИЕТТЕР

366

               



              

           



welfare attitudes. 

            

comprehensive conceptual framework. 









             



.









The intersection of deprivation and identity. 

cfs.12161.

           

      





Sydney: NSW Department

of Premier and Cabinet.

     



             4th edn.



Christchurch:

Te Awatea Press.





          







Treasury.



Adverse childhood experiences and adult risk factors for age-related disease: Depression, inflammation,

and clustering of metabolic risk markers. 



              

     





substantiation: The influence of race, income, and risk on the substantiation decision in child

welfare.          

childyouth.2011.04.005

ДЕБИЕТТЕР

367





             

and Family.

Wellington:

      

multiple levels of the social ecology. 

chiabu.2015.02.005



University Press.











                

Issues in differential response.         

1049731512466312

       

Integrating Services for Children, 









               

             

understandings of the nature of child maltreatment. 









with Australian Institute of Family Studies, Queensland University of Technology and the Australian



, 918.

             

on differential response.        





           . Wellington, New

    







       

             





            



ДЕБИЕТТЕР

368

   



. London: Sage.

        . Wellington: New



   





    

             



   



               

Auckland: Auckland University Press.

       

            









Auckland:

Business School, Department of Economics, University of Auckland.

                

meanings in determining thresholds for intervention. 









in prevention services. 



17-тарау: Әлеуметтік жұмыс және құқықтық жүйе



             



         ,  

               



and Family Services, Wellington.



prevention. , 

. London: Sage.



  

essence-of-our-practice.html

            



            



ДЕБИЕТТЕР

369







analysis. , 

                 

delinquency assessing the generality-specificity debate. , 

              

Australian Institute of Criminology.

             

, 

, 



, 



Programme. 



. Bristol: Policy Press.

               

approach to preventing and reducing youth offending. , 

            

England and Wales.



Buckingham PA: Open University Press.

. Lyme



   

, 

           

towards desistance. , 

Wellington:



            

, 









link between residence and informal support mechanisms. 



           . Washington DC:

American Psychological Association.

               

strengths-based perspective. 



, 



from offending. , 





, 



Durnescu, 

ДЕБИЕТТЕР

370



        London:





Penal adaptation and misadaptation. 







Western Europe and the USA. , 

        

       Long



            





analysis of three assessment measures. , 





, 



crime. , 









             

, 



Newcastle-upon-Tyne: Cambridge Scholars.

      ,





, 

              





             , United



             

, November.

. Devon:

Willan.









   

bridging theory. 

            



ДЕБИЕТТЕР

371





response to Andrews, Bonta, and Wormith. , 

  

Durnescu, 



Penguin.

18-тарау: Апатқа психо-әлеуметтік дайындық







, 





          

       . Arlington: American Psychiatric Association

Publishers.

. www.abc.

 



       Australian Broadcasting



  

        ,   



        



              

reconstruction process: Lessons from Chile. , 

            



                  









    Leichardt:

Federation Press.







health effects of climate change. 

           .

Cambridge: Polity Press.

     









ДЕБИЕТТЕР

372

           



            

Psychological first aid following trauma: Implementation and evaluation framework for high-

         

psyc.2011.74.3.224



   



            





Aldershot: Ashgate.

              





Springer.

                  

Conceptualising post-disaster recovery: Incorporating grief experiences. 



              

community development in Northern Ireland. 

                  

          



          











.





        







            

, 







, 

. Paper presented at the Emerging Issues



              







implications of the disaster mental health research. ,



                

hospital disaster response. 



            

work. 

         





. World Universities Network Limits to Adaptation









   



           

              

. Amsterdam: Springer.

            

Learning from the 2003 Canberra bushfires.  



           

Washington: The World Bank.

         Washington: The

World Bank.

           . Toronto:

Canadian Scholars Press.

19-тарау: Транс-Тасманиялық пайым

Auckland: Penguin Books.

ГЛОССАРИЙ

Адам құқығы-

-



Адам саудасы 



Адвокаттық қызмет





Ажырасқаннан кейін де зорлық-зомбылық көрсету    -

-



Азаматтығы жоқ адам 

Азаматтық          



Айығу-

       



Андроцентристік-



Апат

-



Апаттан кейінгі аймақтар -



Артықшылықтар



Әділетсіздік

Әлеуметтік әділдік      

-

       



Әлеуметтік детерминанттар      





Әлеуметтік жұмыс этикасы -



ГЛОССАРИЙ

375

Әлеуметтік өзгеріс-

      

-



Әлеуметтік эксклюзия

-



Әртүрлілік          -





Байырғы



Байырғы халық     

-



Байырғы халықтар құқығы



Бала салауаттылығы       



Басып-жаншуға қарсы практика     -

-



Био-психо-әлеуметтік тәсіл     



-



Бір елдің ішінде қоныс аударуға мәжбүр болу



Бір уақыт-





Босқын

-



Ванау Ора





Денсаулық 

Депривация-

       -

ГЛОССАРИЙ

376



       -



Ересектерге ілеспей келген жасөспірім   



Есірткіге тәуелділік



Есірткі қолдану 



Еуроцентристік практика    



Жазалауға қарсы практика

      



Жақсы өмір сүру моделі



Жеке «мен» -



Жетекшілік-

       



Жете түсіну

Жүйе

Жүйелер теориясы  -



Заңсыз

Зерттеу

Зиянды азайту 



Имплицитті білім-





Индивидуалистік құндылықтар-



Инклюзивті біріккен тәсілдер

-



Институционализация-

-

ГЛОССАРИЙ

377







Интеграция        -

        -



Интерпретациялық көзқарас

Каузалдық     -



Кәсіби «мен»      



Климаттық өзгерістер 



Клиникалық деректер жинау-



Когнитивті-бихевиористік теория   -

-





Көптүрлілік      -



Криминогенді факторлар      

-



Күрделі кедейлік көрсеткіштері       

        



Қауіпті бағалау және басқару-

-



Қылмыстан бас тарту       -



Қылмыстық сот төрелігі-



Қылмыстың таралуы       



Макро өзгеріс 



Мана-



ГЛОССАРИЙ

378

Мәдени біліктілік



Мәдени ерекшелік

-



Мәдениет        



Мәдени релятивизм   -

-



Мәжбүрлі миграция

Микро өзгеріс

Мүмкіндігі шектеулі жандар қозғалысы-





Мүмкіндікке ие болу

Назарды жәбірлеушіге аудару -





Нарративті тәсіл      



Нәсілшілдікке қарсы практика     -





Ортаны қайта қалпына келтіру     



Отарлау –     



Өзін-өзі анықтау-



Өз-өзіне және өзара көмектесу топтары



Пана сұраушы-



Позитивті өзгерістер 



Праксис       -





ГЛОССАРИЙ

379

Практикалық негіз     

-



Практикалық сала –



Практикалық теория-



Психикалық денсаулық-

       -



Психобелсенді заттарды шектен тыс қолдану   



Психодинамикалық практикалық теория

  



Редуктивизм



Реституциялық сот төрелігі отырысы-





Ретрибутивизм-



Рефлексивтілік       

     -



Рефлексивтілік-

-



Рефлексия -



Салауатты қарттық  





Салауаттылық      -



Салыстырмалы тәсіл -

        



Сауықтыру-



ГЛОССАРИЙ

380

Саясат

Саяси бағыт-бағдар-



Сыни әлеуметтік жұмыс      



-



Сыни пайымдау-



Сыни рефлексия –     





Сыни талдаулардың тоғысуы -



Табыс өлшемдері -





Табыс теңсіздігі        





Табысы арқылы анықталатын кедейлік көрсеткіштері

-



Тәуелділік моделі 



Тәуелсіз өмір сүру-

          

-



Теңсіздік

Терроризм-



Тиімді агенттікаралық жұмыс

       

    



Тоғысу-

-



ГЛОССАРИЙ

381

Төзімділік      -



Төртінші кезең-





Травмаға негізделген практика     -

         

      -



Трансформативті практика     

-





Тұлғаға бағытталған практикалық теория



Түзету шаралары-



Уақытша қорғау визасы    

-



Ұжымдық құндылықтар-



Үшінші кезең-



Факторлар тоғысы      -

      

-



Шешімге негізделген тәсіл –-



Эквиваленттік шкала

      



Эклектикалық практика-



Экологиялық жүйелер теориясы –    

-

-



ГЛОССАРИЙ

382

Экологиялық жүйелер теориясы-

   -

       



Экологиялық модель     -



Эксплицитті білім





Этика кодексі 



Этностық шығу тегі



Этноцентристік -



Ювеналды сот төрелігі   



КІТАПТЫҢ ҚАЗАҚ ТІЛІНДЕГІ БАСЫЛЫМЫН ӘЗІРЛЕГЕН

ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ТОП:

Аудармашы:  -



-





Ғылыми редактор:    

      -

 

-



Жауапты және әдеби редактор:    

-

-



Басуға 03.07.2020 ж. қол қойылды.

Қаріп түрі «Cambria». Пішімі 70х100

1/16

. Офсеттік басылым.

Көлемі 24 б.т. Таралымы 10 000 дана.

Тапсырыс №



 

Әлеуметтік жұмыс:

контексі мен практикасы

Мэри Коннолли, Луиза Хармс, Джейн Мэйдмент

Редактор Қ. Сімәділ

Корректор П. Тілегенова

Дизайнын жасаған және беттеген А. Турлина

Мұқаба дизайнын жасаған