Глоссарий

273

Идеализм

(idealism)

-

^аз1р

кенерген,

идеялар

физикалы^

элемнен

белек

сферада болады деп санаган философия мектеб1.

Идентификация,

бiрегейлiк

(identification)

-

адамныц

«Мен1»

кYштi

жэне

ел1ктеуге лайы^ бас^а адамдардыц ^асиеттер1н 1ш1нара ез бойына дарыту ар^ылы
^алыптасады деген Фрейдт1ц идеясы. Б1р адам санасында езге б1р тулганыц м1н-
с1з бейнес1н жасап алады да, «ез1н» осы идеалга ел1ктеу ар^ылы к;алыптастырады.

Идеология

(ideology)

-

Карл

Маркс

уш1н

билеуш1

таптыц

бил1к

жург1зу

идеялары. Уа^ыт ете келе адамдардыц экономикалыц ем1р1н1ц езгеру1не царай,
байлыц пен бил1кт1 эд1летс1з белуд1 ацтап алатын идеялар да езгер1ске ушыра-
ды.

Иерархия

алдындагы

борыштар

сез1м1н

мойындаган

ежелг1

д1ни

идеялар

«ацсуйек» деп цабылданган элеуметт1к топтармен б1р1г1п, цасиетт1 касталардыц
бил1г1н зацдастырды. Кей1н азаттыц немесе ерк1нд1к идеялары саудагерлер мен
енеркэс1п иелер1н1ц шагын тобына байлыцты шектен тыс жинауды зацдастырып
берд1.

Француз

философы Луи Альтюссер

идеологияны жеке даралыц цасиет1

деп сипаттады (адам ез1н капитализм ережелер1не багындыратын мектеп, б1л1м
сияцты институттар шецбер1нде цогам мен мэдениеттег1 релдер мен тэрт1п ере-
желер1н бойына с1ц1руш1 ет1п емес, иллюзияныц арцасында барынша ерк1н ада-
ми субъект рет1нде сез1нед1).

Икон

(icon)

-

семиотик Чарльз

Сандерс

Пирст1ц тацбалыц белг1лерд1

бел-

г1ленген заттарды еске тус1ру уш1н цолданган термин1.

Мысалы,

карта немесе

портрет.

И М ^ немесе идеологиялык мемлекеттiк куры лы м (ISA or ideological state

apparatus according). Луи Альтюссерд1ц ойынша, идеология мектеп, ш1ркеу жэне
жумыс орындары сияцты мекемелерге, адамдарга капитализмн1ц улг1л1 субъек-
т1с1 болуды Yйрететiн инвестиция рет1нде цуйылады.

Имманенттi, трансценденттi (immanence, transcendence). Имманентт1 болу

деген б1р

нэрсен1ц 1ш1нде

болуды

б1лд1ред1.

Философияда бул -

материалдыц

элемн1ц 1ш1нде болу деген сез. Трансцендентт1 деген1м1з - тысцары немесе бел-
г1л1 б1р шекг1ц ар жагында болу. Философияда бул - материалдыц элемн1ц сыр-
тында немесе оныц ар жагында болу.

Индекс,

индекстiк

(index,

indexicality)

-

1ст1ц

цандай да б1р

куй1н т1келей

керсетет1н керсетк1ш. Мысалы, «цаз1р» деген сез эцг1мелесуд1ц сэт1н б1лд1ред1.
Ки1м элеуметт1к топтыц немесе мамандыцтыц керсетк1ш1. Соттыц ки1м1 - инс-
титутты б1регейл1к керсетк1ш1.

И нтерпелляция (interpellation) - Луи Альтюссерд1ц тулганыц даралыгы ке-

б1несе экономикалыц класс арцылы аныцталатын капиталист1к цогамда адам ез1н
жеке тулга рет1нде цалай сез1нет1н1н сипаттайтын термин1. Жеке тулга рет1нде
мойындауга лайыц «назар аударту» иллюзиясы,

адамныц элеуметт1к тургыдан

аныцталуы темен1рек экономикалыц кластагы рел1н1ц айцындалу ыцтималды-
гын азайтады. Жеке тулга кедей болса да, ез1н ерк1н эр1 бацытты сез1ну1 мумк1н.
Сондыцтан

«жацылыс

танылган»

б1реу

капитализмн1ц

цурсауында

толымсыз

жеке тулга эр1 даралыц рел1нде

цала беред1.

Адам т1рш1л1г1ндег1

материалдыц

жагдайыныц шынайы орнын байцамайды жэне оныц орнына цулдыцты жацы­
лыс тус1н1п, ерк1нд1кке балайды.

Канон (canon) - белг1л1 б1р саланы таныту уш1н кепш1л1к арасында мойындал-

ган эдеби туындылардыц жиынтыгы.

Канон угымы айналасындагы п1к1рталас