184

Этностыц

таным

Палестина т^ртындарына жа^ын

келед1.

Этностыц

ерекшел1к -

б^л

т^^ым

куалайтын белг1лерд1ц жиынтыты.

Б^л уш1н шаштыц тус1,

тер1н1ц рец1

т.б.

мацызды емес.

Осындай кездейсок жэне кемеск1 сипатына карамастан, ултты^ ерекшел1к

6ipiry немесе бел1нуд1ц аса кушт1 себеб1не айналды. Тер1 тус1 тэр1зд1 сырткы
нышаны

кез

келген

нэсiлдiц iшкi

касиетiн

айкындап

бермегенмен,

мундай

белгiлер

адам

мен

котамныц

кернекi

тiлi

ретiнде

танылтан.

Бул

мэселеде

тарих

пен

тылымныц

пiкiрi

екiге

жарылады,

ал

нэсiл

мен

улттыц

барлык

касиеттерi оцай ешiп, жоталып кетпейдi. Шынында да, олар - мэдени сипат
пен эдеби ерекшелiктiц мацызды белгiлерiнiц бiрi. Тiптi, акыр соцында, кара
терiнiц e3i биологиялык нышан ретiнде мэнсiз болтанымен, ол тарихтыц не-
бiр

актацдак

акикатынан

сыр

шертедi.

Ескi

окиталардыц

сарыны

бYгiн

де

естiлiп

тур.

Тони Моррисонныц ХХ тасыр

соцындаты

этностык жазбаныц

кeрнектi

Yлгiсiне жататын «СYЙiктi жар»

кiтабын окып отырып,

каранэсiл-

дiлер такырыбын эдеби талдаудан не Yшiн алып тастаута болмайтынына кез
жеткiзесiз.

Шынымен

де

олардыц

Америкадаты

таукыметке

толы

тарихы

бYгiнге

эсерiн

тигiзiп

отыр.

Этностык

ерекшелiк

экономикалык

жiктелуде

анык сезiледi.

0йткенi бурын нэсiл бiр топтыц екiншiсiн экономикалык кул-

дануымен байланысты едi.

^улды к муныц айкын мысалы бола алады жэне

осы тэжiрибенiц мирасы Америка мен баска да елдерде

байлык пен эконо­

микалык игiлiк туртысынан ак жэне каранэсiлдiлер арасындаты терец жiктiц
жалтасуына экелдi.

Этностык ерекшелiктiц тарихи шындыты керсеткендей,

элемде улттардыц айкын бeлiнiсi

бар деп байлам жасаута негiз бар.

Этнос­

тык эдебиет мулдем белек мэдени,

элеуметтiк жэне психологиялык акикат-

ты кез алдымызта тосады.

Этностык

эдеби

танымныц

нэсiлшiл-бейтарап

эдеби

талдау

тэрiздi

элi

кYнге

дейiн

карастырылматан

этностык

ережелерге

де

кумэнмен

карайды.

0дебиеттiц эмбебап касиетiн сактаута куш салатын жаца критицизм, шын мэ-
нiнде, еркiн идеалды желеу еткен оцтYCтiктiк ак нэсiлдi ерлер эдебиетi болып
шытуы мYмкiн.

Этностык эдеби танымныц пайда болуы

эмбебап такырып-

тар

тек акнэсiлдiлер тiлiнде

сeйлейдi

деген тYсiнiктi

курдымта жiбердi.

Ол,

сонымен катар, еуроeзектiк, солтYCтiк америкалык эдеби зерттеудiц ак нэсiл-
ге тэн екенiн ескерiп, кара нэсiлдi улттарта билеушi халыкпен бiрдей кукык
берiлуiн

назарда устады.

Соцты

жылдары

эдебиеттегi

акнэсiлдiлер

койтан

ережеге

наразылык Yндеуi

мынадай

байламта уласты.

Будан

былай

арнайы

«батдарламамен»

этностык

эдебиеттiц Yнiн

естiртпей

коюта

болмайды,

ке-

рiсiнше,

ол

акнэсiлдiлермен иык тYЙiстiрiп катар

туруы тиiс.

Америка дала

эдебиетi антологиясы дэстYрлi ортадан акнэсiлдiлердi ытыстырып шытарып,
оныц орнына кепултты америкалык эдебиет тарих^хн алып келдi.

Сонымен катар этностык таным Америкадаты устем ак нэсiлдi мэдениет-

тiц

баска улттар

мэдениетiмен

бiрiгуге деген кызытушылытын оятты.

Тони

Моррисон «ТYнектегi ойын» деген кiтабында былай дейдi.

«Ак нэсiлдi

аме­

рика эдебиетi тулта дамуы саласы мен iзденiс аясы тэрiздi жобалар Yшiн аф-
ро-америкалыктар мен афро-америкалык тэжiрибесiн курал ретiнде жиi кол-
данады.

Актардыц

азаттыты

кара

нэсiлдi

кулдармен

салыстыртанда

айкын

кeрiнедi.

^аранэсiлдiлер актар мэдениетiнде дара касиеттерге кол жеткiзген